Landgenoten, het is met gepaste trots en zonder enige bescheidenheid dat wij een nieuwe topicreeks aankondigen op GeenStijl, te weten 'UWV: Kroniek van een faalfabriek'. Als u deze website de afgelopen jaren heeft gelezen, dan weet u dat het op ICT-gebied bij het UWV een grote soepzooi is. Als u deze website de afgelopen jaren nog beter heeft gelezen, dan bent u in de UWV-topics regelmatig de naam van criticaster René Veldwijk tegengekomen. Database doctor René heeft met zijn ICT-bedrijf Ockham van binnenuit meegemaakt hoe het UWV werkt, en gaat daar voor ons een uitgebreid digitaal boekje over opendoen.

Speciaal voor alle Kamerleden die willen weten waarom het toch zo vaak misgaat bij uitvoeringsorganisaties van de overheid, en speciaal voor alle belastingbetalers die willen weten waar ze eigenlijk belasting voor betalen, duikt René in de (recente) ICT-geschiedenis van het UWV. Want van alles wat er vandaag misgaat bij het UWV is direct terug te voeren op de 'schitterende ongelukken' op ICT-gebied in de jaren ‘00. In deze serie gaat René van binnenuit laten zien hoe het UWV werkt en dat wat van buitenaf op domheid en falen lijkt, voor de organisatie en de UWV’ers persoonlijk juist goed uitpakt. En dat alles zonder complottheorieën en met heel veel Darwin.

Na de breek een introductie door René, metinclusief een handig nazoekbaar en iedere week geüpdateerd personenregister.

Het UWV feitenfeuilleton vertelt het verhaal van hoe UWV omgaat met ICT, bezien door mijn ogen. Het UWV is berucht om zijn niet werkende systemen en mislukkende ICT projecten. Hoe UWV rolt en hoe logisch alles wat er gebeurt eigenlijk is, wordt in dit feuilleton in detail beschreven.

Het feuilleton is tegelijk subjectief en feitelijk. Wat u leest is echt gebeurd en door mijzelf waargenomen of uit de eerste hand verkregen. Ik ga niet speculeren over wat er gebeurt in de bestuurskamers van het UWV of over wat de minister denkt. Als u straks leest over bordeelbezoek in Bangalore, de afkoop door UWV van Capgemini of hoe IBM UWV het mes op de keel zet dan is duidelijk wat de status van die beweringen is en waarom ze relevant zijn om te begrijpen wat er bij UWV gebeurt. Wat ik opschrijf is bewijsbaar, relevant en is soms nog leuk ook. En gelukkig is er ook nog eens een overvloed aan bewijsstukken, ook publieke.

Behalve de lezer interessant leesvoer voor te schotelen wil ik duidelijk maken hoe grote overheidsorganisaties en hun bestuurders in Nederland te werk gaan. De meeste mensen – ook Kamerleden – begrijpen nauwelijks hoe de ambtelijke hazen lopen. Ze lezen voortdurend over dingen die in de soep lopen en reageren dan boos, verontwaardigd of berustend. Als het over ICT gaat wordt ook vaak beweerd dat ambtenaren niet slim genoeg zijn. Niets is minder waar. Dit feitenfeuilleton laat zien hoe overheidsorganisaties als het UWV er van profiteren wanneer er zaken in het honderd lopen. UWV is daarin kampioen maar beslist niet uniek. Denk bijvoorbeeld ook aan de Belastingdienst, de SVB, de NVWA, het CBR, de Politie, Defensie, DUO, de KvK, de Gemeenten, en…zo…voorts.

Dat het bij het falen zo vaak over 'computers' gaat is ook geen toeval. ICT is met name bij de overheid schrikbarend duur. Bij elk groot ICT-project komt er extra geld uit Den Haag en stelt niemand vragen als het misloopt, want ICT is zóóó moeilijk. In werkelijkheid is wat er mis gaat vaak niet eens ICT en moeilijk te begrijpen is het al evenmin. 

Het gaat mij er dus om te laten zien hoe de 'ICT faalindustrie' bij de overheid werkt en niet om UWV of individuele personen aan de schandpaal te nagelen. Er zijn in dit verhaal een handvol helden en schurken, maar de meeste betrokkenen zijn weinig meer dan pionnen op een schaakbord waarvan ze vaak zelf de spelregels niet kennen. Vandaar dat niet van iedereen de volledige naam wordt gepubliceerd.

Dit UWV-feuilleton gaat uit een flink aantal afleveringen bestaan en beschrijft een complexe organisatie. Een lijst met afleveringen en namenregister biedt hopelijk houvast.

René Veldwijk

Personen

Hans Tromp: In 2007 manager van de afdeling UWV Gegevens Services (UGS) en verantwoordelijk voor het leveren van gegevens uit de polisadministratie aan afnemers.

Cees B.: ZZP’er die tussen 2003 en 2007 als projectleider een centrale rol vervulde bij ontwerp en aanbesteding van het polisadministratie systeem en na oplevering bij UWV het beheer ervan feitelijk aanstuurde. 

Peter Millecam: Topman van UWV Werkgeverszaken en naderhand UWV Gegevensdiensten.   Extern aangetrokken manager verantwoordelijk voor het polisadministratie   project. Vertrekt bij UWV voordat de wantoestanden zichtbaar worden.

Wim Hasenbos: Hoge manager ICT bij het Sociaal Fonds Bouwnijverheid (SFB). Het SFB   is een veel kleinere partij dan het GAK en eveneens gevestigd in Amsterdam.

Gerrit Alblas: Leider van het ontwerpteam van de polisadministratie. Draagt   onbedoeld bij aan de ramp in 2007 doordat hij ook werkt voor een   pensioenfonds en dit overhaalt om de administratie op te hangen aan de UWV   polisadministratie.

Anno Maring: Manager Markt en Ontwikkeling van de Divisie UWV Gegevensdiensten. Baas en medestander van Hans Tromp. Lid van directieteam en rapporterend aan Paul Dirix. Tegenwoordig bij UWV WERKbedrijf verantwoordelijk voor de ict-vernieuwing.

Paul Dirix: Directeur van de Divisie UWV Gegevensdiensten. Binnengehaald nadat de polisadministratie officieel al in productie was genomen maar niet werkte. Tegenwoordig directeur bij het geplaagde Amsterdamse afvalverwerkingsbedrijf AEB.

Erik Ruiterman: Als externe inhuurkracht   verantwoordelijk voor een geslaagde noodvoorziening voor de niet werkende polisadministratie voor gebruik binnen UWV. Nadien in dienst getreden bij UWV. Nu werkzaam als 'Ketenregisseur UWV voor de Loonaangifteketen'.

Frido van Orden: Collega. Een van de meest begaafde ict-architecten en programmeurs die in Nederland rondloopt. Meer dan wie ook de ontwerper en bouwer van de UWV-polisadministratie.

Hans van der Meer: UWV-medewerker. Om onbegrijpelijke redenen ge-outsourced naar Capgemini. Mede-bouwer van de noodvoorziening voor de belangrijkste leveringen in 2007. Nadien weer in dienst genomen door UWV. Nu gepensioneerd.

Remo van R.: Seniore GAIA-projectmedewerker. Verantwoordelijk voor de GAIA-'winkels'.

Johan E.: Seniore GAIA-projectmedewerker. Verantwoordelijk voor de GAIA-'fabriek'.

Maarten van Nijnanten: Database-specialist werkzaam bij ingehuurd door IBM. Informeel onmisbaar parttime teamlid.

Jeroen Schaay: Collega. Zet een administratie op waarmee precies wordt vastgelegd welke data niet aan de regels voldoen.

Paul van Zon: Collega. Programmeert de software om data op maat te leveren aan de afnemers en rijdt rond met cd’s.

Freek Arnoldus: Hoogste verantwoordelijke manager bij het CBS voor de loonstatistieken.

Pieter Omtzigt: Deskundig en kritisch Kamerlid (CDA). Stelt lastige vragen aan minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ook CDA) en speelt daarmee met vuur. 

Peter van Dalen: Rechterhand van Cees B. binnen Team GAIA. Doet op eigen initiatief of gestuurd door Cees B. een poging om tot samenwerking te komen die door mij wordt afgewezen.

Frank van der Eijden: Ingehuurde projectleider verantwoordelijk voor een systeem dat zijn gegevens krijgt vanuit de polisadministratie. Mede aanleiding tot de teloorgang van GAIA als hij constateert dat er miljoenen loonaangiften niet   terug te vinden zijn in de GAIA database.

José van Aerle: Eindverantwoordelijk manager voor de loonaangifteketen bij de 'blauwe' Belastingdienst.

Jop van Breugel: Manager van Cees B. en verantwoordelijk voor beheer van de polisadministratie. Vormt samen met Anno Maring de directie van de divisie UWV Gegevensdiensten.

Afleveringen

1. Redden wat er te redden valt (8 maart 2007) Gesprek met Hans Tromp van UWV. Uitleg door Tromp dat er een ramp op komst is en verzoek om te hulp te schieten.

2. Buffers, Hufters en Vluchters (Flashback juni 2002 – maart 2003) Voorgeschiedenis van het inmiddels ontspoorde project om een groot nieuw systeem, de ‘polisadministratie’, te bouwen. Beschrijft de centrale rol daarin van extern ingehuurde manager Cees B, de praktijk bij UWV om verantwoordelijkheid te delen en af te schuiven en de dramatische rol die het ministerie bij dit alles speelt. 

3. Een Salomonsoordeel in UWV-stijl (12-30 maart 2007) Presentatie aan de directie van UWV Gegevensdiensten over “onze”   aanpak van hun problemen. Zero goodwill. Introductie van competente  “interne” UWV medewerker Hans van der Meer. Ontdekking van een wantoestand   m.b.t. outsourcing. Besluit van de directie: drie projecten tegelijk.

4. Data verneukt, met de groeten van de Belastingdienst (maart-april 2007) Collega Frido en 'UWV’er' Van der Meer gaan zonder mij aan de slag maar krijgen eerst faciliteiten. Cees B. zet tegelijk project ‘Gaia’ op. Ondertussen barst in de buitenwereld de bom. Als de faciliteiten ter beschikking komen vinden we een berg aan onnodige complexiteit. Het ergste is echter dat data onherroepelijk zijn uitgevallen en dat data die wel zijn doorgekomen niet aan de regels voldoen. De Belastingdienst blijkt uit eigenbelang de aangiften niet te controleren. Het verwerken van de goede data gaat bovendien maanden vergen – veel te lang. 

5. Survival of the Fattest? (april - mei 2007) Cees B. is aan de slag met de beoogde eindoplossing: project GAIA. Onze tijdelijke noodoplossing dopen wij SwSl – 'Samen Werken, Samen Leveren'. Uit informele gesprekken met GAIA technici leren wij dat het GAIA systeem, net als het al mislukte systeem van Capgemini véél te complex is opgezet. Jammer genoeg kan onze noodoplossing hooguit tijdelijk soelaas bieden.  

6. Laden, lossen, nachtlampjes en data-wildwest (april - juni 2007) Een database specialist werkzaam bij ingehuurd door IBM zorgt ervoor dat we de deadline voor dataleveringen net kunnen halen. Voor 24x7 gegevens laden is zijn de IBM computers te onbetrouwbaar. Het blijkt bij UWV ook niet mogelijk om bestanden te verzenden naar onze afnemers. En dus rijden we bij nacht en ontij rond met cd's met de inkomensgegevens van 14 miljoen mensen. 

7. Uitslaande brand in een Haagse doofpot (19 – 20 juni 2007) Tot onze totale verbijstering schetst minister Donner een inktzwart en totaal onjuist beeld van de situatie bij het UWV. We hebben geen idee wat er is misgegaan in de communicatie – of wordt er door iemand een spel gespeeld? Donner maakt het allemaal extra erg door een brand inhet rekencentrum bij IBM aan te voeren als mede-oorzaak. Kamerlid Omtzigt weet meer maar blijkt monddood gemaakt. 

8. De Misleide minister en de troefkaart van Tromp (juni – juli 2007) Binnen twee weken na het Kamerdebat blijkt dat toch maar een klein deel van de werkgevers de aangiften over 2006 overnieuw moet doen. Het is een raadsel wat er is gebeurd, maar opeens worden wij overspoeld met leveringen voor nieuwe afnemers. Veel later wordt duidelijk dat het UWV er nog niet aan toe was om afscheid te nemen van GAIA en daarom minister Donner had misleid. Het is weer Hans Tromp die een ramp heeft voorkomen.

9. Een besmettelijk vergiftigd sfeertje (juni – oktober 2007) Het niet tot resultaten komen van Team GAIA leidt tot   toenaderingspogingen vanuit Team GAIA die door ons worden afgewezen. Terwijl   de druk o[ Team GAIA oploopt en wij steeds zichtbaarder worden terwijl GAIA   officieel nog steeds de eindoplossing moet leveren verziekt de sfeer   zienderogen. Ondertussen leren we om heel voorzichtig om te gaan met de   extreem privacygevoelige loonaangiftedata.

10. De uitdrijving uit het paradijs (juli – december 2007) Cees B. meldt per e-mail dat hij over ruim twee maanden vertrekt   en doet een kansloze poging om zijn GAIA database gevuld te krijgen vanuit   onze database die ondertussen wél alle aangiften bevat. Ikzelf beland met permissie   van het UWV aan tafel bij de top van de Belastingdienst en vertel daar hoe de   wereld er bij het UWV uitziet. Het GAIA kaartenhuis stort echter pas ineen   nadat een steekproef op last van Hans Tromp aantoont GAIA grote aantallen   loonaangiften mist. Team GAIA wordt de wacht aangezet en Cees B. wordt   beschuldigd van fraude en seksueel wangedrag. Daarna gebeurt het ondenkbare:   Cees B. treedt in dienst bij Capgemini.