2008

Liegen over controles op loonaangiften. Witwassen van fraudesignalen voor de eigen UWV-medewerkers. Katvangers inschakelen om aansprakelijkheid voor datalekken te vermijden. Onzakelijk toegang geven tot gevoelige data aan incassobureaus. En ondertussen grote bedragen ontvangen voor het neerzetten van een nationale basisregistratie. Het kan allemaal. Nadat eind 2007 de polisadministratie uit het nieuws is verdwenen, is de interesse van journalisten en Kamerleden ook foetsie. 

Wij zien vooral incompetentie. Het beleid om de polisadministratie zo dom en goedgelovig als mogelijk op te zetten zien we nog niet. Integendeel, het systeem dat we bouwen gaat straks een andere naam krijgen: BLAU, de Basisregistratie Lonen Arbeidsverhoudingen & Uitkeringen. Een basisadministratie is een bijzonder systeem omdat elke overheidsorganisatie er verplicht gebruik van maakt. Bekend is de Basisregistratie Personen (BRP) waarin ieders persoonsgegevens zitten. Doordat iedereen met dezelfde gegevens werkt en fouten moeten worden gemeld, zijn de data behoorlijk betrouwbaar. Zo komt lucratieve adresfraude veel minder voor dan vroeger (behalve dan bij die ene organisatie die een eigen adressenadministratie voert en kamerbreed aangenomen moties negeert). Als de polisadministratie straks de status van Basisadministratie krijgt, moeten UWV en Belastingdienst vol aan de bak met het uitzoeken en corrigeren van fouten. Wij zorgen dat de benodigde software er komt.

Omdat wij de controleurs willen voorzien van hulpmiddelen om hun werk te doen, wil ik de verantwoordelijk manager, Joop Bezembinder, spreken. Dat blijkt zinloos. Bezembinder zou met een afdeling van 400 mensen aan de slag gaan. Hij is nu nog als enige over. Voor iedereen is elders een plekje gezocht. Manager-zonder-afdeling Bezembinder doet wat vage dingen. Ook nu de polisadministratie operationeel is, komen die mensen niet meer terug.

De burger die foute gegevens in de polisadministratie wil corrigeren moet natuurlijk weten wat er in zit. Om dat te voorkomen moet die burger zo min mogelijk informatie krijgen. Een project om de burger te informeren over zijn verzekeringsrechten wordt gestaakt. Ik begin lont te ruiken. Ik vraag de verantwoordelijk manager, René G., of er wel eens mensen om inzage in hun gegevens vragen. René vertelt mij vriendelijk dat dit inderdaad gebeurt, maar dat dergelijke vragen niet worden beantwoord. Hij pakt het stapeltje onbeantwoorde brieven zelfs voor mij uit zijn bureaukast.

Diezelfde René G. wil wel iets doen aan een ander probleem genaamd fictieve dienstverbanden: een ander woord voor keiharde fraudes. René heeft circa duizend van dit soort gevallen gemeld gekregen. Of wij die even uit de polisadministratie willen gooien. Ik ben geen bureaucraat, maar dit soort dingen regel je niet even ad hoc en informeel. Van dienstverbanden zomaar uit de polisadministratie knikkeren kan überhaupt geen sprake zijn. Niet alleen creëer je dan mogelijkheden tot ambtenarenfraude, maar ook raak je de aansluiting tussen werkgever, Belastingdienst en UWV kwijt. En omdat niemand de aangiften controleert, kan een frauderende werkgever het frauduleuze dienstverband gewoon weer herstellen door opnieuw aangifte te doen. Ik verwijs René G. door naar directeur Diantha. Ik hoor nooit iets terug. Ik begrijp dat alle tussen 2006 en vandaag ontdekte fictieve dienstverbanden nog vrolijk in de polisadministratie zitten. Die fraudes leiden tot rechten, dus grote kans dat fraudeurs in de toekomst nog eens een bonus krijgen.

Niet alleen werkgevers, maar ook de Belastingdienst rommelt met loonaangiften. Soms komen aangiften niet aan in de volgorde waarop de werkgever ze heeft aangeboden. Soms schiet de Belastingdienst zelf aangiften in. En sommige doorgelaten berichten zijn nog steeds technisch fout. Omdat we een basisadministratie aan het bouwen zijn, zorgen we ervoor dat ook alle foute berichten worden opgeslagen. Met deze “necropolis” kunnen we zelfs de beroerdste aangiften reconstrueren. Maar ondertussen zit er wel allerlei rommel in de polisadministratie, zonder dat iemand daar wat aan doet of dat benadeelde burgers daarvan kennis kunnen nemen.

Verwaarlozing is de managementstijl waarmee directeur Diantha en haar programmabaas Robert van W. de polisadministratie verder uitkleden en corrumperen. Zo komt er wekelijks een CD-ROM binnen van de Belastingdienst met daarop de eerstedagsmeldingen en Burgerservicenummer-wijzigingen. Een eerstedagsmelding moet worden gedaan wanneer iemand begint met een nieuwe dienstbetrekking. Die verplichte melding is een ijzersterk middel tegen diverse soorten fraude door werkgevers en dus ongewenst. En vastlegging van BSN-wijzigingen is cruciaal voor de identiteitsvaststelling van personen in onze database. Terwijl de CD-ROMs met gevoelige data zich opstapelen in mijn bureaula krijg ik geen antwoord op mijn vraag hoe we de controles gaan implementeren. Voor de BSN-wijzigingen moet ondertussen een UWW-medewerker een ontwerp maken. Wel komt er naast mijn bureau eenmanshoge kluis waarin elke CD-ROM verdwijnt, terwijl Diantha en Robert nadenken. Uiteindelijk valt het besluit dat het UWV geen behoefte heeft aan eerstedagsmeldingen. Van het ontwerp voor de verwerking van BSN-wijzigingen horen we niets meer. Weer twee problemen opgelost.

Eind 2008 is duidelijk dat de Belastingdienst en het UWV absoluut niet willen dat de polisadministratie de status van basisadministratie krijgt. Het ministerie van BZK gaat daarover, maar kan niet op tegen de ministeries van Financiën en SZW. De basisadministratie BLAU komt er niet. Belastingdienst, UWV en hun Ketenbureau houden de deur sindsdien potdicht. Dat er in de polisadministratie en de aanpalende necropolis nog een enorme berg fraudes op ontdekking ligt te wachten is zeker. Dat minister Koolmees en zijn opvolgers er alles aan zullen doen om die ontdekking te voorkomen is even zeker – al doet Koolmees wel alsof.

Naschrift: Wie tegenwoordig inlogt bij UWV kan, zij het zonder onderbouwing, wél zien op welke uitkeringen men voor hoe lang recht heeft – beslist een vooruitgang. Ook enkele gegevens in de polisadministratie kunnen door de burger in principe worden ingezien, maar dan moet u geen ondernemer zijn. Uiteraard kunt u om uw persoonlijke gegevens vragen. U krijgt dan de ambtelijke middelvinger. Het advies is om gebruik te maken van een standaard brief van de Autoriteit Persoonsgegevens en te vragen om "alle gegevens in de polisadministratie die te relateren zijn aan mijn Burgerservicenummer <999999999>, inclusief alle correcties". Succes toegewenst!

Alle overige wantoestanden bestaan nog steeds. Het UWV biedt wel haar klanten wel correctieformulieren, maar correcties worden niet verwerkt in de polisadministratie. De brondata blijven dus altijd fout. Alleen werkgevers en de Belastingdienst kunnen gegevens wijzigen, maar die kunnen de gegevens in de polisadministratie niet raadplegen. Deze situatie waarbij een organisatie niet haar eigen data kan wijzigen en degenen die dat wel kunnen de data niet kunnen zien, is bij mijn weten uniek en vanzelfsprekend een recept voor ellende. De perverse taakverdeling tussen de Belastingdienst en het UWV en de rol van het ketenbureau dat tussen twee ministeries de status quo probeert te handhaven, vragen om een ingreep. Het middel daartoe is het alsnog verheffen van de polisadministratie tot een basisadministratie. De persoon die daarover gaat is dus niet minister Koolmees van SZW of minister Hoekstra van Financiën, maar staatssecretaris minister Raymond Knops van BZK. Totdat de polisadministratie weer wordt gepositioneerd als een basisadministratie blijft het een no-go area tussen Belastingdienst en UWV en een vrijplaats voor frauderende werkgevers.