2008

Cor Franke treedt eind 2007 aan als ketenmanager en is dan de baas over alles wat er bij de Belastingdienst en het UWV aan de loonaangifteketen gebeurt. Tot onze verbazing en opluchting merken we tot ver in 2008 niets van zijn aanwezigheid. Onze angst dat Franke dezelfde stunt uithaalt als eerder bij het CWIntake systeem verdwijnt.

De verklaring hiervoor is dat Franke het UWV ongemoeid laat. Hij richt eerst op de Belastingdienst – en met reden. Het is immers de Belastingdienst die alle ellende heeft veroorzaakt door de controles op de gegevens in de loonaangifte uit te zetten. Die controles moeten nu weer worden aangezet, maar de reden om ze uit te zetten bestaat nog steeds: elk minimaal foutje in de aangifte van een werkgever leidt tot uitval van diens complete aangifte. En geen aangifte betekent geen belastinginning. Cor Franke heeft bijna dictatoriale bevoegdheden, maar zelfs hij kan de inning niet zomaar in gevaar brengen.

En dus worden de controles op de loonaangifte heel omzichtig aangezet. De Belastingdienst behandelt werkgevers op een manier waarvan de gemiddelde belastingbetaler slechts kan dromen. Wij zien het vanuit onze positie bij het UWV met toenemende verbazing aan. Die verbazing komt omdat de kwaliteit van de loonaangiften al ruim vóór Frankes aantreden enorm is verbeterd. Ook dat is logisch. Die loonaangiften komen namelijk vanuit salarispakketten, zoals die van AFAS, Exact of RAET. Als de software van Exact foute aangiften uitspuwt en Exact daar wat aan doet, dan zijn opeens de aangiften van alle klanten van Exact op orde. Er bestaan pakweg 200 salarispakketten, dus het is niet gek dat verreweg de meeste aangiften eind 2007 al correct zijn. Wij zien de rapportages van Frankes ketenbureau langskomen. Van ons mag Cor Franke zo lang als hij wil bij de Belastingdienst blijven sleutelen aan zijn laatste 0,1 procent.

De controles die de Belastingdienst vanaf 2008 weer uitvoert zijn bedoeld om te garanderen dat de gegevens aan de technische eisen voldoen. Als dat zo is dan zijn ze verwerkbaar en vallen ze niet uit. Dat wil niet zeggen dat de aangiften ook juist zijn. Sterker nog, heel vaak zijn ze dat niet. Soms is er sprake van gesjoemel of fraude, maar vaker nog worden fouten in eerdere aangiften gecorrigeerd of wordt te laat binnengekomen informatie alsnog gemeld. Salarisverwerking is een messy business. Gemiddeld wordt ongeveer een op de drie aangiften achteraf aangepast. Dat kan gaan om een paar euro's maar ook om grotere bedragen, of om het veranderen van de verzekeringsplicht. Bij de loonaangifte kunnen werkgevers zelfs werknemers achteraf opvoeren of laten verdwijnen. Zonder echte controles is de loonaangifte een droom voor sjoemelaars en fraudeurs. Je hoeft er ook geen hacker voor te zijn. Elke handige salarisadministrateur kan het (basismateriaal hier, tips van het UWV zelf hier).

Dat de Belastingdienst de loonaangiften liever niet wil controleren op gesjoemel en fraude is begrijpelijk. Nagenoeg alle controles zijn alleen van belang voor het UWV, niet voor de Belastingdienst. Er zijn honderden controleurs overgegaan van het UWV naar de Belastingdienst, maar wie de Belastingdienst kent, begrijpt dat die mensen echt geen werk gaan doen waar alleen het UWV belang bij heeft.

Er is nog een reden waarom de Belastingdienst niet thuis geeft. Nagenoeg alle sjoemel- en fraudeconstructies kun je alleen vinden door een aangifte tegen de polisadministratie aan te houden. Maar die staat dus bij het UWV, achter een dikke firewall, bij de vijand. Deze idiote constructie is de uitkomst van politiek getouwtrek tussen twee ministeries. Rampzalig is het niet, want het UWV kan met de eigen polisadministratie achteraf de aangiften controleren en dan de werkgevers aanspreken. Maar helaas, er ligt een harde afspraak dat het UWV geen contact meer mag leggen met werkgevers. Die taak ligt exclusief bij de Belastingdienst – en die doet dus niets. Het is een constructie die getuigt van peilloze domheid of ziekelijk eigenbelang. De georganiseerde misdaad had het niet beter kunnen bedenken: een Belastingdienst die niet wil controleren en een UWV dat het wel kan maar werkgevers niet mag aanspreken.

Als ergens eind 2008 alle aangiften op orde zijn hangt ketenmanager Franke het verhaal op dat de loonaangiften niet alleen goed worden verwerkt, maar ook goed worden gecontroleerd. Het zijn niet de gebruikelijke ambtelijke woordspelletjes, maar grove misleiding en keiharde leugens. Niemand weet hoe groot de schade is, maar het kan niet anders of er wordt anno 2019 grof gefraudeerd. Het is te gemakkelijk en het gaat om te veel geld. En er is vrijwel geen frauduleuze constructie te bedenken of de software van de Belastingdienst laat deze door.

Vanaf 2009 richt Franke zijn energie op het UWV, dat ook zo zijn belangen heeft. En bij dat UWV draait dan al een hele tijd onze nieuwe, probleemloos werkende polisadministratie. Wij wanen ons onaantastbaar. Dat zal ons duur komen te staan.

Naschrift: Tien jaar lang heeft het verhaal van Franke stand gehouden. Pas in 2018, wanneer Nieuwsuur de WW-fraudes aankaart, worden er vragen gesteld. Minister Koolmees belooft 'big data'-onderzoeken die vervolgens niet worden uitgevoerd. Een Kamerbreed aangenomen motie van Jasper van Dijk (SP) die het UWV oproept om fraudeurs te ondermijnen met een eigen adresadministratie wordt domweg niet uitgevoerd. De Kamer accepteert het vooralsnog.

De leugens van ketenmanager Franke leven ondertussen voort. Bij een hoorzitting over de WW-fraudes in februari 2019 vertelt de UWV-automatiseringstopman de Kamer over de vele controles die de Belastingdienst uitvoert op de loonaangifte. In een brief (spoilers) heb ik de Kamer uiteengezet hoezeer men is voorgelogen. Minister Koolmees koopt daarna tijd met een 'Commissie Loonaangifteketen' met politiek betrouwbare onderzoekers. Op de dag van het kerstreces krijgt de Kamer een rapport dat op geen enkele bewering ingaat, en al helemaal niets weerlegt. Het is duidelijk dat minister Koolmees het vuil onder de mat wil houden.

De schade lijkt ondertussen niet meer beperkt tot sociale premies en uitkeringen. Een lezer van dit feuilleton vertelde mij dat mensen die een partner uit het buitenland willen laten overkomen hun inkomen tijdelijk door hun werkgever kunnen laten opkrikken, om dit naderhand weer met terugwerkende kracht te verlagen. De werkgever kost het niets. De Belastingdienst ziet niets. Het UWV wil niets zien. En de IND kan niets zien. En ketenmanager Franke? Die geldt bij de overheid als de goeroe op het gebied van 'ketenmanagement'.