Maar wat gelooft Jordan Peterson nou eigenlijk zélf? Dat is een vraag die al vaker is opgeworpen, en het bleek ook de belangrijkste vraag in het debat tussen de Canadese professor en zijn ‘uitdager’ Sam Harris, maandagavond in de O2 Arena in London.
Zo’n tienduizend toeschouwers hoorden het twee uur durende duel tussen rockster-professor Peterson en hyperrationalist Harris bijna ademloos aan. GeenStijl was er ook en zag atheïst Harris als winnaar uit de ideeënstrijd komen. We weten nog steeds niet waar Peterson precies staat, behalve dat hij een hekel heeft aan zijn ‘inner happy Auschwitz guard’.
Kan gewoon vandaag de dag: een klinisch psycholoog uit Canada, een neurowetenschapper uit de VS en een moderator uit Engeland (Douglas Murray, die met zijn boek ‘The Strange Death of Europe’ een paar noodzakelijke noten kraakte over de gevolgen van de falende migratiepolitiek van de EU) die duizenden mensen naar een enorme pop-arena trekken om een inhoudelijk, beschaafd en diepgravend debat te voeren over religie versus ratio. Een behoorlijk maar verre van volledig gevulde concertzaal vol mensen die bedachtzaamheid prefereren boven clickbait, trage, lang uitgesponnen gesprekken boven vluchtige talkshows en een eerlijke discussie van intrinsieke ideeën boven een waan van de dag waar immer het zwaard van de politieke correctheid boven hangt. Pretty awesome, right?
De tegenvaller van de avond is dat Harris en Peterson min of meer drie keer hetzelfde gesprek voeren, waarbij ze via drie verschillende routes op steeds hetzelfde eindpunt belanden: Harris’ hardnekkige rationele (en wetenschappelijke) atheïsme en Petersons wat zweverige, maar diepgewortelde overtuiging van het belang van de eeuwenoude overlevering van grote (Bijbelse) verhalen. Uiteraard komen ze daar niet uit, maar pas bij de derde poging leidt het tot een echte botsing tussen de twee, waar Harris de punten scoort die hem de debatzege brengen.
De sprekers: wie zijn dat eigenlijk?
Hier toch even een introductie van de debaters. Niet iedereen zal ze kennen, en de context is wel relevant. Wie ze al wel kent, kan skippen naar de volgende tussenkop.
Jordan Peterson (@) klom naar faam omdat hij bepaalde marxistisch-linkse (SJW-) wetgeving over genderaanduidingen in Canada niet wilde volgen. Zijn claims dat het totalitaire waanzin is om een strafmaat te stellen op het verplicht gebruik van niet-bestaande genders, leverden hem een online roem op die nooit is afgenomen. Net als de online haat, uiteraard. Peterson is sinds die bewuste video’s ("Professor against political correctness", hier) uit geen enkele debatsessie, talkshow of podcast weg te slaan terwijl zijn haters (uiteraard bijgestaan door de mainstream media) proberen om de man met de Kermit-stem als "racist", "vrouwenhater" of zelfs als een soort kwaadaardige 'profeet van de blanke alt-right’ te framen.
Die verwijten zijn een gevolg van de gretigheid van de klinisch psycholoog om over dominantiestructuren (al dan niet bij kreeften) te oreren, op Carl Jung geïnspireerde (religieuze en mythologische) archetypes als morele leidraad te schetsen, en van zijn krachtige pleidooien waarin hij mensen oproept om ‘hun kamer op te ruimen’ teneinde hun leven op orde te krijgen en wat van zichzelf te maken. Die roep resoneert - toevallig cq kennelijk - vaker bij mannen dan bij vrouwen, en die mannen zijn ook nog eens veelal blank want we leven nog altijd in een voornamelijk blank westen, ergo: Peterson is een racist die vrouwen haat. Zo werkt dat, in 2018, waarin luisteren naar ’s mans standpunten veel te ingewikkeld is als je iemand ook gewoon simpelweg als kwaadaardig kunt brandmerken. (Onze Spartacus is ‘a really smart child’, las zijn boeken & luisterde zijn podcasts wel, en had in januari dit fijne interview met de prof.)
De wisselwerking tussen Petersons profetisch-professoriale pleitstukken, zijn critici (en lasteraars) en de meme-waardigheid van de man hebben er echter wel voor gezorgd dat hij een (groeiend) publiek heeft dat eerder als volgelingen betiteld kan worden dan als (kritische) lezers, luisteraars of leerlingen. Peterson verkoopt een gevoel van moreel leiderschap bij zijn vertellingen, waarin hij als een begeesterde goeroe zelfhulp propageert aan zijn publiek aan de hand van de grote (Bijbelse) mythes. Vanwege een ziekte bestaat zijn dieet bovendien enkel uit vlees, zout en bronwater (zijn dochter blogt er over). Kortom, in korte tijd is Peterson uitgegroeid tot een archetype uit zijn eigen grote verhalen. De meeste mensen in de O2 lijken op de superheld-professor afgekomen te zijn - maar een superheld die in zijn eigen status gaat geloven, heeft ook zijn zwakke plekken.
Sam Harris (@) verkoopt geen grote verhalen, maar scheermesjes van het merk Ockham. De Amerikaanse schrijver, podcaster en wetenschapper vraagt zich vooral af waarom morele waarden en zingeving zo nodig aan religie opgehangen moeten worden: religie dicteert niet wat goed of slecht is, want rede en ratio zijn veel betere gereedschappen om een ‘goed mens’ te zijn. Andersom kan de groepsdruk van georganiseerde religie leiden tot machtsmisbruik, onderdrukking, geweld en (dus) tot morele deprivatie, omdat de mens nou eenmaal een makkelijk te beïnvloeden “biochemische pop” is. Harris’ pad naar wat hij predikt bestond, behalve uit zijn studie cognitieve neurowetenschap aan UCLA, uit geestverruimende drugs (XTC, LSD), jaren van meditatie en een leerschool bij vrienden als Christopher Hitchens en Richard Dawkins, met wie hij samen met Daniel Dennett de ‘Four Horsemen of New Atheism’ vormde (klassieke kijktip). Zijn meeste bekendheid vergaarde hij - helaas - echter toen hij in 2014 in de Real Time-talkshow van Bill Maher ruzie kreeg met Ben Affleck, de acteur die nogal dom overkwam toen hij Harris een “racist” en een “islamofoob” noemde nadat die de gevaren van de radicale islam puntig benoemde (video hier).
In de O2 Arena in London bleek Sam Harris ook het kryptoniet van Jordan Peterson.
