Dit is het 71e en laatste deel van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie.

 2021

In zeventig afleveringen heb ik gedurende anderhalf jaar geprobeerd om het wel en wee te beschrijven van een stukje van de uitkeringsmoloch die UWV heet. De periode die ik beschrijf is van 2007 tot vandaag, of eigenlijk van 2002 tot 2025. Het is passend om te eindigen met een verantwoording. Ik doe dat in FAQ-vorm en voeg direct antwoorden toe op vragen waarvan ik weet of vermoed dat ze bij sommige lezers leven.

Persoonlijk

1. Wat zijn je drijfveren om dit feuilleton te schrijven?
Ik ben een consultant. Kennisoverdracht is mijn vak. Vooral in de periode 2007 – 2010 heb ik bij het UWV dingen meegemaakt die op zichzelf de moeite van het vertellen waard zijn en tegelijk uiterst leerzaam. Bij mijn weten is dit feuilleton een unicum. ICT is immers saai en onbegrijpelijk, dus niemand schrijft erover voor niet-vakgenoten. Ik zie ook niet snel iemand anders iets dergelijks doen. Je moet kunnen en durven schrijven. Werk je voor een softwarehuis dan ben je je baan kwijt. Ben je niet financieel onafhankelijk dan beland je in een stacaravan. Ik werk in een kleine software-maatschap met partners-met-ballen en heb geen hypotheek. Ik hoef geen held of Don Quichote te zijn. Maar bovenop dat alles ligt onverholen trots om een systeem te hebben neergezet, de polisadministratie, dat de Nederlandse gegevenshuishouding ingrijpend heeft veranderd; en dat allemaal in een vijandige (3, 9, 31, 67) en op onderdelen corrupte (10, 11, 18) UWV-organisatie.

2. Ben je echt zo slim?
Ik kom in het feuilleton wellicht slimmer over dan gerechtvaardigd. Dat is onbedoeld en ongewenst, maar onvermijdelijk. Wat ik beschrijf is bijna altijd te onderbouwen met documenten, maar het is moeilijk om te herinneren wanneer dom geluk intuïtie wordt en intuïtie kennis. Echter, de feiten kloppen, óók waar het over mijzelf gaat. En uiteindelijk was ons wapen dat wij acteerden als een team van vakmensen in een UWV-organisatie waarin iedereen oorlog voert tegen iedereen en deskundigheid er nauwelijks toe doet. Soms voldoet vakmanschap op zichzelf.

3. Ben je rijk geworden van het UWV?
Toen ik er in 2007 begon was ik 45 en financieel onafhankelijk. Wij bouwden met een klein team van partners/ondernemers de polisadministratie voor een paar procent van het bedrag dat het UWV aan Capgemini en IBM had verspild. Als je met een paar mensen het werk van vele honderden doet dan verdien je een uitstekende boterham. En los daarvan kon UWV het niet laten om ons geld toe we werpen waar we niet om hadden gevraagd (29). Waarom dat weigeren?

4. Heb je zakelijk last gehad van kritische uitingen over de overheid?
Ja natuurlijk. Net als bijvoorbeeld Pieter Omtzigt (35), met wie ik mijzelf verder niet wil vergelijken en met wie ik niet zou willen ruilen. Don’t try this at home.

5. Haat je de mensen over wie je negatief schrijft?
Nee. Haten en doorgronden gaan niet samen. Iemand als Diantha C. verafschuw ik misschien persoonlijk, maar ze beschermt wel "haar" mensen in een onzekere politieke wereld. Cor Franke is misschien een crypto-psychopaat (14) maar ronduit geniaal. Cees B., die samen met Capgemini het UWV oplicht (10), doet dat met een koelbloedigheid en flair die ik bewonder in een organisatie die wil worden opgelicht. Tof Thissen, die zijn zwakste cliënten laat stikken, is een typische burgemeester in oorlogstijd met het hart op de goede plaats (64). En zo kan ik doorgaan. Zelfs UWV-topman David Jongen, over wie ik niets positiefs kan zeggen, moet bijzondere eigenschappen bezitten. Dat ik ze niet kan vinden is mijn fout.

6. Vind je het vervelend dat je mensen toch beschadigt?
Niet bij spelers als Cees B. en David Jongen, maar in het algemeen wel. Verifieerbaarheid staat echter voorop. In ambtenarenland is het overigens bijna de ultieme doodzonde om mensen bij naam te noemen. Individuele ambtenaren bestaan nooit. Het enige dat bestaat zijn organisaties en de minister. Uiteraard komt dat het ontstaan en doorwoekeren van wantoestanden sterk ten goede.

Dit is deel 70 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2018 - heden

Vanaf 2018 zijn we na ruim tien jaar aanwezigheid bij het UWV definitief vertrokken. Het polisadministratie-systeem draait nagenoeg zoals wij het in 2012 hebben achtergelaten. Directeur Diantha heeft daar wel voor gezorgd. Als beloning voor haar sur place-inspanningen is ze in 2014 Ketenmanager geworden, de oude functie van Cor Franke, formeel boven het UWV en de Belastingdienst staand. Op die plek kan ze er nog beter voor zorgen dat er niets gebeurt. Ze doet ondertussen haar best om de gewapende vrede tussen het UWV en de Belastingdienst te presenteren als een voorbeeld van innige samenwerking. En niet zonder succes. Er komt zelfs een "mini-docu" met Filemon Wesselink waarin op basisschoolniveau wordt uitgelegd hoe de loonaangifte werkt.

Ons werk voor de divisie WERKbedrijf is grotendeels in het putje verdwenen, eerst door extreme incompetentie van de divisie automatisering en naderhand door gerichte acties van de directeur van die divisie. We hebben ondervonden dat de divisie WERKbedrijf zich onderin de UWV-pikorde bevindt en de automatiseringsdivisie bovenin. Haar directeur Van der Vlist heeft gescoord met het terugdringen van systeemstoringen, maar daar houdt het op. Alles wat riekt naar modernere bedrijfsvoering wordt tegengehouden, want verstoringen mogen niet. Helaas vallen veel oude UWV-systemen al om wanneer je er naar kijkt.

As we speak wordt de macht van de UWV-automatiseerders via een listige reorganisatie verder vergroot. De bestaande machtspositie komt voort uit het onderbrengen van alles rond automatisering in een aparte, centrale divisie. Deze opzet moet de productiviteit verhogen, maar doet precies het tegenovergestelde. De onwerkbare matrixconstructie leidt tot extreme bureaucratisering, verlies van zicht op de klant en intern gesjoemel en machtsmisbruik. Het resultaat is een onbestuurbare organisatie. Het ultieme gevolg is dat de UWV-organisatie in bijna 20 jaar geen enkel groter automatiseringsproject tot een goed einde heeft gebracht. Een miljard schade is een realistisch-conservatieve schatting.

Dit is deel 69 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Akte 1: Begin september 2014 – Koffie met Bruno

Jaarlijks praat ik een of twee keer bij met Bruno Bruins, UWV eindbaas sinds 2012. Over de polisadministratie spreken we niet meer. De ellende is van voor zijn tijd en ik doe andere dingen voor het UWV. We hebben het op mijn verzoek over werk.nl, al is Bruins' belangstelling tanende nu werk.nl uit de publiciteit is. 

Voor ik hem kende, had RTL-journalist Siebe Sietsma Bruins beschreven als zeer intelligent. Ik zie dat anders. Ik zie Bruins als zeer toegankelijk, goed van vertrouwen en vooral wijs. Wijs genoeg om te begrijpen dat hij maar beperkt greep heeft op de ontspoorde UWV-organisatie.

Bruins informeert naar mijn mening over een voorgenomen grote verbouwing van het UWV-excassosysteem. Ik heb er wat van gehoord maar houd mij op de vlakte. De verbouwing van minstens 18 miljoen wordt beschouwd als 'beheer' en gaat onderhands worden gegund aan Capgemini.  Bruins voelt kennelijk nattigheid, maar ik beperk mij tot de inhoud. Ik ben geen Raspoetin.

Dan gebeurt er iets vreemds. Vanuit het niets begint Bruins over de polisadministratie en de samenwerking met de Belastingdienst. "René, ik wil dat je weet dat de samenwerking tussen UWV en Belastingdienst nu voorbeeldig verloopt. Peter Veld en ik zijn echt maatjes." Peter Veld is Bruins' tegenvoeter bij de Belastingdienst. Ik zeg dat ik blij ben het te horen, maar geloof het verder wel. Rond de polisadministratie heerst de vrede van een – heel dure – begraafplaats en ik weet dat Bruins geen millimeter speelruimte heeft.

Dit is deel 68 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2013 – heden

Als het UWV in het nieuws komt, is dat meestal negatief en vaak gaat het dan over geautomatiseerde systemen die niet werken of lek zijn. Het UWV laat alles dan over zich heenkomen totdat de ophef weer is overgewaaid. Alleen de directeur automatisering probeert het negatieve beeld bij te stellen, waarna de schade alleen maar groter wordt (1a, 1b, 2).

Het is om die reden dat het UWV dolblij is met Rob Witjes. Het telefoonnummer van het Hoofd Arbeidsmarktinformatie zit in elke journalistieke rolodex. Witjes is de UWV-deskundige die ons op de radio bijpraat over de arbeidsmarkt, deskundig en sympathiek. Zelfs wanneer de werkloosheid de verkeerde kant op gaat heeft Witjes een positieve boodschap, want er zijn altijd beroepen en sectoren waar nog wel muziek in zit.

Rob Witjes geeft leiding aan een bijzonder groepje mensen met kennis van de arbeidsmarkt en van automatisering (meer specifiek: data-analyse). Het succes van Witjes' afdeling is eenvoudig verklaarbaar: weinig mensen, geen inhuur (dus geen duiventil), geen hi-tech architectuurgedoe. Kortom, Witjes' clubje is totaal 'on-UWV'. 

Wij vallen onder dezelfde UWV divisie en zitten in hetzelfde gebouw, maar hebben helaas niets met Witjes en zijn mensen te doen. Onze taak is het op orde brengen van werk.nl, in het bijzonder de data. Wanneer we zien dat dit tot niets leidt doordat de matchsoftware verkeerd werkt, bedenken en bouwen we in 2013 met de zegen van de directie een eigen matchproduct, de cv-kaart (zie deel 61). Maar die cv-kaart is een persoonlijk adviesproduct, gebaseerd op het cv van één UWV-klant. Als een UWV-adviseur iemand aanraadt om echt iets nieuws te gaan doen, dan wil je informatie kunnen geven over dat beroep. En die informatie kunnen wij natuurlijk óók uit werk.nl halen.

En zo ontstaat in 2013 de beroepenkaart, een zeer laagdrempelig product waarmee iedereen gericht naar werk kan zoeken (probeer eens!) en dat ook alternatieve beroepen aanreikt die mogelijk kansrijker zijn. Net als bij de cv-kaart biedt UWV de beroepenkaart in stilte aan. Net als de cv-kaart wordt beroepenkaart vooral gebruikt door adviseurs in klantgesprekken.

Dit is deel 67 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2012 – 2017

De automatiseerders van het UWV en de beginnelingen van huisleverancier CGI hebben een klein systeempje moeten aanpassen en het is allemaal niet gelukt. Een klusje van een paar mensweken is uitgedraaid op een rekening voor de divisie WERKbedrijf van minstens een half miljoen, zij het dat een deel van die rekening bestaat uit uren die voor projecten van andere afdelingen zijn gemaakt (of misschien helemaal niet zijn gemaakt, wie zal het zeggen).

De hele situatie brengt onze opdrachtgevers in een moeilijke positie. Ze hebben de opdracht om ons de deur uit te werken, maar we runnen nog een systeem en dat systeem is een heel stuk complexer. Het is het systeem dat we in 2012 in recordtijd hebben neergezet om foute matches van werk.nl te verklaren en op te lossen. Omdat zoiets in huis bij UWV maanden kost, doen we elke week een download van drie gigabytes van nagenoeg het complete werk.nl systeem naar ons eigen servertje. Die downloads stapelen we in één holle bolle database die er precies zo uitziet als werk.nl; het enige dat we doen is aan elk werk.nl-bestand een download-volgnummertje geven. Zo kunnen we met weinig inspanning redelijk gemakkelijk zoeken naar gekke data en uitvinden hoe die gekke data in werk.nl zijn beland.

Bij het UWV zijn dit soort eenvoudige kortebaan-oplossingen moeilijker dan ze lijken. Het begint ermee dat er geen documentatie is en je dus moet raden hoe de informatie in werk.nl precies moet worden geïnterpreteerd. De mensen die werk.nl onderhouden hebben ook alleen maar ervaringskennis van werk.nl en kunnen bovendien elke paar jaar worden vervangen als het UWV verplicht is (of zich verplicht voelt) om een Europese aanbesteding uit te schrijven voor het beheer. 

Het gebrek aan documentatie en kennis leidt er weer toe dat dezelfde soort gegevens soms een andere naam krijgen of verschillende soorten gegevens dezelfde. Simpele indicator-veldjes hebben soms de waarden 'J' of 'N' en soms 'Y' of 'N', afhankelijk van de taalvoorkeur van de ontwerper van dienst. Het is fascinerend en haast niet uit te leggen hoe grondig werk.nl tot een ondoordringbare berg half-gedefinieerde codes is gemaakt. Programmeren op de werk.nl-data is alsof je door een mijnenveld loopt.

Dit is een intermezzo van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Misschien weet u het. Deze week kwam een Kamercommissie die er onderzoek naar heeft gedaan met een rapport-plus-aanbevelingen over de manier waarop de overheid – en dan specifiek de Belastingdienst, het CBR en, jawel, het UWV – omgaat met burgers. De behandeling van ons burgers blijkt inderdaad beneden de maat en de hoofdaanbevelingen die de Tijdelijke Commissie Burgerhaat Uitvoeringsorganisaties vervolgens doet zijn van een hoog "vooral wij, de Kamerleden doen het fout". Hier de zeven, haast masochistische hoofdconclusies.

Bij wat "de MSM" heet zijn zelfkritische onderzoeksrapporten een garantie voor sympathieke oordelen, terwijl het voor publicaties als deze lekker prijsschieten is. Beide zitten er totaal naast. Het rapport is een dramatisch product, een overdracht van macht van het parlement naar de ambtenarij, vooral naar de onderzochte Belastingdienst en het UWV, alwaar ze nu in polonaise door gangen lopen. (De derde onderzochte partij, het CBR, hoort in het hele onderzoek niet thuis; anders dan bij Belastingdienst en UWV ging het daar puur om een totaal verneukt ICT project, maar daar zit een bekende puinruimer. Hé, het blijft politiek hoor) Maar misschien wel het ergste is dat het parlement met dit rapport een spaak in het wiel steekt van diegenen binnen en buiten de Kamer die na de toeslagenaffaire de ambtelijke uitwassen echt willen aanpakken.

Natuurlijk vereisen sterke beweringen als hierboven sterk bewijs of tenminste sterke onderbouwing. Geen probleem. Here we go.

Dit is deel 66 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

 2016 – 2018

Ik ben een eind gekomen met mijn speurwerk naar waar al het geld verdween in de software die wij eerder hebben gemaakt en die de UWV Automatiseringsdivisie wil gebruiken om ons systeem te "herbouwen" op kosten van de klant, het WERKbedrijf. Gevraagd naar het waarom krijgen we een even standaard als leeg antwoord: "Jullie systeem is niet conform de UWV-standaarden gebouwd. Dus moet alles nu over."

Het pijnlijke bij dit alles is dat er bij het UWV helemaal geen bruikbare standaarden voor systeemontwikkeling bestaan. En dat heeft een gênante verklaring. Standaarden bij het UWV zijn onwerkbaar en wie ze toepast werkt bij voorbaat aan een mislukt project. Standaarden – officieel: "De UWV Architectuur" – worden bedacht door UWV'ers in ivoren torens. Als wat is bedacht niet blijkt te werken, is het feest bij de huisleverancier en kan het grote plunderen beginnen. Zo had Capgemini het gedaan bij de polisadministratie en naderhand CGI bij het WIA-systeem.

Natuurlijk is er hier een schaalverschil. Als alles totaal uit de hand loopt, praten we over een paar miljoen, niet over een paar honderd miljoen. Maar het mechanisme werkt op elke schaal en het is de automatiseringsdivisie die bepaalt wat nodig is en hoeveel het mag kosten. Het is allemaal kleiner en dus beter zichtbaar.

Het hele idiote idee van standaard bouwblokken heeft het UWV vele honderden miljoenen – zo niet een miljard – gekost en ons de bouw van de polisadministratie in de schoot geworpen. Natuurlijk is het bij het UWV absoluut taboe om te zeggen dat de polisadministratie niet volgens de UWV-standaarden is gebouwd. Geen mens die die geest weer uit de fles wil zien. Maar het UWV staat natuurlijk vol met kleine systeempjes waar de automatiseringsclub helemaal los op kan.