2016 - 2017

Voor de tweede keer hebben we met succes een geautomatiseerd systeem voor het UWV neergezet. De overeenkomsten zijn leerzaam. Net als in 2007-2008 met de polisadministratie zijn wij de allerlaatste optie, de keuze die pas kan, nadat alle andere pogingen zijn geflopt... en dan nog niet. Net als in 2007-2008 zijn er in de top van het UWV spelers die het project liever zien mislukken dan dat er door ons een oplossing wordt geleverd. De loyale ambtenaar is een sprookje, in elk geval bij het UWV.

En net als in 2007-2008 blijkt de divisiedirectie, die onze beste vriend zou moeten zijn, totaal machteloos. In 2007-2008 vertelde directeur Dirix ons dat we een illegale status hadden, uiteraard pas nadat wij de brand hadden geblust. Nu zijn we het hoofdpijndossier van onze nieuwe divisiedirecteur, GroenLinks-prominent Tof Thissen.

Tussen 2007 en 2016 heb ik wel iets geleerd. Net als divisiedirecteur Paul Dirix destijds is directeur Tof Thissen een pure overlever. Natuurlijk wil hij ons aan boord houden, zeker nu hij van dichtbij heeft gezien dat de mensen van de automatiseringsdivisie niets klaarmaken. Maar hij gaat het gevecht niet aan. Waarom zou hij ook? Wij zijn extern en dus expendable. De beslist sociaal bewogen Thissen laat zelfs zijn meest hulpbehoevende cliënten vallen als het erop aankomt. Dát maakt mij boos.

Het zijn ook niet alleen divisiedirecteuren als Dirix en Thissen die in overlevingsmodus opereren. Het geldt voor nagenoeg het hele hogere management, tot topman Bruno Bruins aan toe. Het UWV is een saaie, trage en eindeloze versie van Game of Thrones. Nu ik zie hoe het er aan de top toegaat stel ik mijn beeld van de organisatie bij. Ik zag een luilekkerland voor nitwits en non-valeurs, een ambtenareneiland vol vogels met de mooiste veren, die alleen niet kunnen vliegen. Het UWV is de Nederlandse versie van de Galapagoseilanden. Maar dat geldt voor de massa, het UWV-voetvolk. Hoger in de organisatie is het permanente strijd om budgetten die nooit genoeg zijn. En die strijd wordt steevast gewonnen door de automatiseringsdivisie.

Misschien is het mijn beroepsmisvorming als adviseur, maar ik minacht bijna niemand, integendeel. Topman Bruno Bruins is na de wilde tijd van David Jongen en diens corrupte entourage precies wat het UWV nodig heeft: een integer mens met stijl en geduld, iemand die de boel een beetje bij elkaar houdt, maar ook iemand die indirect stuurt – een soort Job Cohen. Als – wat ik denk – het UWV niet meer te besturen is, dan is Bruins wijs genoeg om dat in te zien en niet te vechten tegen de bierkaai. Typerend is Bruins' stijl van bezuinigen. Bruins stoot doodleuk twee van de vier UWV-hoofdkantoortorens af en propt iedereen in de andere twee. Het is een paardenmiddel, maar het ontneemt de massa bazen en baasjes alle lust om de eigen divisie of afdeling op te blazen. Het getuigt van realiteitszin en intelligentie.

Ook oud-divisiedirecteur Dirix kan ik waarderen. Nadat de man als jeugdige katvanger was binnengehaald door laffe voorgangers om de schuld van het ontsporende polisadministratie-project te krijgen, had hij de zaken op de rit gekregen en was met de schrik vrijgekomen en vervolgens vertrokken. Waarom zou hij het gevecht aangaan met de formidabele Diantha C. en haar interne netwerk, of proberen om Capgemini buiten de deur houden? En nu heb ik dus te maken met Tof Thissen, een man zonder het perspectief van een ministerschap (Bruins) of de leeftijd voor een mooie vervolgcarrière (Dirix). En anders dan soms wordt gedacht zijn oudere managers die bezig zijn aan hun laatste stap op de carrièreladder voorzichtiger dan hun jongere tegenvoeters. Zeker bij de overheid kom je aan de top door geen fouten te maken. Overlevingskunst kruipt in je genen en generaals sterven in bed. Ik verwacht niets van Tof Thissen.

Maar natuurlijk heeft elke regel zijn uitzonderingen. Dat de GroenLinks coryfee Thissen hart voor zijn divisie en zijn klanten heeft staat voor mij vast. In de gesprekken die ik met Thissen en zijn twee mededirecteuren heb laten ze subtiel merken dat ze meer vrijheid willen om zelf hun automatisering te regelen. En dan vraagt Thissen mij op de man af of ik mee wil denken over het beleid richting softwareleveranciers. Het voelt hallucinant om als softwareleverancier zo'n vraag te krijgen, helemaal van iemand die vrijwel niets te vertellen heeft over zijn eigen rampsystemen werk.nl en Sonar. En wat er gebeurt is totaal strijdig met een kwart eeuw aan vooroordelen die ik heb opgebouwd. Zie ik het fout? Wil Thissen werkelijk de strijd aangaan met de automatiseringsdivisie?

Ik laat het bezinken en besluit dat ik zelf het overleven beu ben. Ik stuur Thissen een memo waarin ik een snoeiharde analyse geef van de problemen die hij zal moeten overwinnen om baas in eigen huis te worden. Ik leg er al mijn kennis van het UWV en zijn tragische geschiedenis in en vermijd elke verwijzing naar personen. Het is een test. Ik ga Thissen alleen adviseren als hij inziet voor welke uitdaging hij staat en de consequenties accepteert.

Helaas, mijn vooroordelen kloppen. Ik krijg van Thissen geen enkele reactie op mijn schrijven. Sterker, ik krijg de goede man nooit meer te spreken. Het bespaart mij een frustrerend adviestraject met een voorspelbare afloop. Ik ben niet boos of teleurgesteld dat Thissen de zoveelste overlever is. Dat er niet eens een reactie komt is standaard ambtenarenpraktijk. Je kunt zo altijd ontkennen dat je iets onder ogen hebt gekregen. Het onderstreept voor mij dat deze divisiedirecteur de man is waarvoor ik hem hield.

Maar ondertussen zijn we voor het UWV WERKbedrijf nog steeds een serieus hoofdpijndossier in de interne strijd met de divisie automatisering. We zitten opnieuw in de situatie van 2009 waarin de software die wij hebben gebouwd in beheer moet komen bij de automatiseringsdivisie een huisleverancier als Capgemini of CGI. Ik denk terug aan het extreme onvermogen bij het UWV om zelfs maar een simpel systeempje te bouwen. In de tien jaar sinds we binnenkwamen om de polisadministratie te bouwen lijkt het UWV dieper gezonken dan ik destijds voor mogelijk had gehouden. Het is serieus de vraag of ze zonder ons überhaupt in staat zijn om onze software in beheer te nemen of zelfs maar in de lucht te houden. Ik ga geen tijd meer steken in kansloze contacten met het hogere management. Ik ga van dichtbij zien hoe de automatiseringsdivisie van het UWV te werk gaat. Vanaf nu blijf ik op de Galapagoseilanden. Vanaf nu ga ik voluit Darwin. 

Naschrift: Het is een publiek geheim dat UWV WERKbedrijf-directeur Thissen in stilte lobbyt om UWV WERKbedrijf weer los te koppelen van het uitkeringen-UWV, beslist een logische gedachte. Helaas zien we daarvan niets terug in de partijprogramma's voor de komende Kamerverkiezingen, ook niet in dat van GroenLinks. Tegelijk meldt Trouw dat er veel meer geld naar het UWV moet voor 'goede dienstverlening' en – het staat er echt – 'vertrouwen in de overheid'. Heel ongebruikelijk wordt de financiering ook genoemd: de kinderbijslag moet wijken voor die betere dienstverlening en meer vertrouwen in de overheid. We leven in bijzondere tijden.