Geenstijl

Dit is deel 38 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Niet lang nadat het UWV besluit om het probleem van "instabiele" uitkeringen onder de mat te vegen en daarmee haar clientèle over te laten aan het lot en aan sjoemelende werkgevers is er breaking news: Ketenmanager Cor Franke vertrekt per eind 2010. Natuurlijk ben ik blij. Cor Franke is een inventieve doorbijter. Ik ben al tweemaal verrast en nu komt er geen derde ronde. Mijn white paper, een voor bestuurders en politici "technische" verhandeling die vermoedelijk beperkt is gelezen, is voor de Ketenmanager de doodklap geweest. Ik ben trots en opgelucht tegelijk. Alleen wil ik nu graag weten hoe het allemaal is gelopen.

Paul Dirix, de directeur van UWV Gegevensdiensten, heeft dichtbij het vuur gezeten. Net als Cor Franke is ook hij op weg naar een exit, in zijn geval richting ProRail. Hij heeft de loonaangiftecrisis overleefd dankzij ons. En omgekeerd zie ik Dirix als iemand die fundamenteel deugt, in mijn ogen een zeldzaamheid op directieniveau bij het UWV. Voor het eerst hebben we een uitgebreid en openhartig gesprek. Een ding interesseert mij boven alles: wat bezielde Cor Franke om de hele wereld te belazeren met zijn Eenduidige Loonaangifte "stabilisatieplan"? 

Dirix zegt dat hij niet zeker weet, maar hij schat in dat de Ketenmanager werd gedreven door de ambitie om eigenhandig de loonaangifteketen tot stand te brengen. Toen hij bij zijn aantreden merkte dat die keten al grotendeels op orde was, zou dat een grote teleurstelling zijn geweest. Dirix zegt het niet maar de implicatie is duidelijk: Frankes plan om de polisadministratie te verherbouwen was een poging van een eerzuchtige eenling en geen keuze van een doordacht bestuurlijk proces. One ego to rule them all. Iedereen – ook Paul Dirix – is erin meegegaan. Wat een wereld.

Ik besef dat zijn genialiteit en drive Franke de das om hebben gedaan. Zijn machtspositie stelde hem in staat om iedereen onder hem én twee ministeries boven hem mee te krijgen. Wat hij miste was echte medestanders. Cor Franke heeft geen volgelingen. Toen de Kamer onder aanvoering van Pieter Omtzigt en daarna ikzelf met mijn white paper dwars lag stond hij er alleen voor. En omdat Franke toen het er op aankwam zelf niet in het strijdperk durfde te treden, heeft hij de strijd verloren. Wat Paul Dirix mij eigenlijk vertelt is dat ik niet tegen de halve wereld heb gevochten, maar tegen Cor Franke alleen. Alle puzzelstukjes passen in elkaar. Hoe fout en maniakaal Cor Franke ook mag zijn, hij is de enige speler die er echt toe doet. Iedereen om deze man heen mist niveau en ruggengraat. 

Ondertussen is er weer een idiote situatie ontstaan. Franke is eind 2007 aangetreden met een langjarig plan om de loonaangifte op orde te krijgen. Dat plan bestaat uit drie fasen: eerst de zaken werkend krijgen, dan stabiliseren en tenslotte robuust maken. Fase twee is nu misschien voorbij maar fase drie, het robuust maken van de loonaangifteketen, moet nog beginnen. 

Gelukkig is de term 'robuust' even vaag als de term 'stabiel'. Het zou moeten betekenen dat de gaat erom dat de loonaangifte keten bestand wordt tegen aanpassingen in de wetgeving. Er is echter geen politicus te vinden die nog een vinger durft uit te steken naar die wetgeving. De ramp met de toeslagen uit 2007 die een catastrofe had kunnen worden, ligt vers in het geheugen.

En dus gebeurt wat niemand meer hoeft te verbazen. Met het vertrek van Ketenmanager Franke wordt het hele verbeterprogramma in stilte opgedoekt. Weer is er in de Tweede Kamer geen haan die ernaar kraait en in het land geen journalist die erover schrijft. Alle plannen, wetten, voortgangsrapportages – het verdwijnt allemaal in stilte in de kliko. Fraudeurs krijgen definitief vrij spel. Overbodige UWV-systemen uit de wilde tijd van Cees B. blijven bestaan. Voor de werkgelegenheid bij het UWV is het een zegen. Het UWV krijgt permanent extra geld uit Den Haag om de ongesaneerde zooi te laten doordraaien. Iedereen verlangt naar rust en dat mag wat kosten.

Er is een partij die ik zelf graag wil spreken. Alles wat de Ketenmanager doet wordt ten behoeve van het Kabinet begeleid door adviseurs van een commercieel bedrijf, "Het Expertise Centrum". Het HEC (nu PBLQ geheten) komt voort uit de overheid en is een schoolvoorbeeld van het soort belangenverstrengeling en wanbestuur dat in ons polderland normaal wordt gevonden. Het model is simpel: overheidsmanagers huren het HEC in als adviseur en stappen naderhand over om de overheid te adviseren en zo alsnog vermogend te eindigen. Dat alles neemt niet weg dat het ook vaklui zijn. De directeur, Leo Smits, begeleidt persoonlijk twee van de grootste rampprojecten van de overheid: het über-rampprogramma SPEER bij Defensie (bijna 1 miljard schade) en de loonaangifteketen.

Ik heb eerder met Smits gesproken tijdens mijn lobbyfase, maar zonder zichtbaar effect. Nu gaat de deur weer voor mij open. Ik spreek Smits samen met zijn topconsultant, Ton Glass. Ik ken Glass uit een eerder project als een arrogante, vooringenomen man, maar hij is nu vriendelijk en bijzonder openhartig. En hij bevestigt het beeld van Franke als enige drijfveer achter het 'stabilisatieprogramma'. Tot begin 2009 was 'stabilisatie' een vage term. Glass en zijn collega's waren totaal verrast door de invulling waar Franke mee was gekomen. Wat Franke bezielde wisten ze eigenlijk niet. Het was pas mijn white paper die ze de ogen had geopend. 

Glass feliciteert mij met een briljant stuk werk. Ik kan het compliment niet retourneren. Wat mij betreft heb ik gesproken met laffe consultancyhoeren die zich, net als iedereen, hebben laten koeioneren door Ketenmanager Franke. Maar ik ben Ton Glass natuurlijk erkentelijk voor zijn openhartigheid. Het is Cor Franke alleen geweest die met zijn ambities en ego alles wat eerder was bereikt op het spel wilde zetten. En het is definitief niet gelukt.

Naschrift: Frankes periode als Ketenmanager heeft zijn verdere carrière niet in de weg gestaan, integendeel. Omdat de werkelijke gang van zaken onder de pet is gebleven krijgt hij in ambtenarenland de credits voor het op orde krijgen van de loonaangifteketen. Hij geldt bij uitstek als Neerlands topexpert op het gebied van ketensamenwerking.

Frankes bedrog als zou hij ervoor hebben gezorgd dat de Belastingdienst de loonaangifte deugdelijk controleert, wordt tot de dag van vandaag door het UWV misbruikt als argument om niet te controleren op frauduleuze loonaangiften. Recent heeft minister Koolmees nog een foponderzoek laten uitvoeren om deze situatie te bestendigen.

Frankes onterechte reputatie als turn-around manager heeft er in 2013 toe geleid dat hij de leiding kreeg over een groot project om de bevolkingsadministratie te moderniseren. Het gevolg was een totale mislukking en meer dan meer dan 100 miljoen schade. In een door de Kamer gevraagd onderzoeksrapport werd Frankes rol vervolgens weggepoetst door de man die direct daarna directeur van HEC/PBLQ werd. Franke zelf droeg ook zijn steentje bij aan het grote vergeten*. *

Frankes diensten blijven veelgevraagd bij de overheid, zij het op de achtergrond. Naar verluidt is Franke nu betrokken bij een automatiseringsproject van mondkapjesminister Hugo de Jonge dat bezig is om totaal te ontsporen. Het spreekt allemaal boekdelen over ons ambtenarencorps en de kwaliteit van onze bestuurders.

PS: Na een korte zomerstop keert het feitenfeuilleton over twee weken weer terug.