Geenstijl

Het gemak waarmee nieuwe partijen zetels oprapen, is tekenend hoe verwaarloosd en onzeker de kiezer is.

Het Belgische politieke systeem is compleet ontwricht. De Vlamingen hebben massaal op het Vlaams Belang en Nieuw-Vlaamse Alliantie gestemd. Bijna de helft stemde op partijen die een splitsing van België nastreven. De Walen stemden op hun beurt op nogal linkse partijen.

De vorige kabinetsformatie duurder anderhalf jaar en deze wordt nog moeilijker. Geen van de winnaars hebben een goede verstandhouding met een partij aan de andere kant van de taalgrens. Twee kapiteins op een schip gaat niet werken, hopelijk geven ze elkaar de ruimte een eigen koers te varen, voor eigen rekening en risico, zonder eindeloos geruzie over geld.

Wat dat betreft is België een mini-Europa. Op papier een federale eenheid, totdat de stembus opengaat. Waar de ene regio met de opgehouden hand zalvend solidariteit predikt. Waar de andere regio gedoemd is te betalen. Een mini-transferunie, het geld gaat van Noord naar Zuid zoals water naar beneden stroomt.

De Britse kiezer heeft nog harder ingegrepen. Het tweepartijenstelsel is verleden tijd. Conservatieven en Labour zijn bij het grofvuil gezet. Jarenlang gunden deze twee partijen het licht in elkaars ogen niet, vergaten het landsbelang en de kiezer strafte dat genadeloos af. Ruim een derde van de kiezers stemde op een partij die pas maanden bestaat en ook geen oplossing heeft.

Deze uitslag geeft een verdere impasse. In de EU blijven zou van het voormalige Britse rijk het eerste EU-lid maken dat aantoonbaar onvrijwillig lid is. Het Chequersplan van Theresa May is besmet, maakt van het VK via de backstop een vazalstaat totdat de Britten tekenen voor een nog slechtere deal. Een andere deal is volgens de EU niet mogelijk.

Een deal waarbij het VK lid blijft van allerlei economische en fiscale regelingen is alleen maar een Brexit voor de show, zonder eigen handelsverdragen of soevereiniteit. Een no-deal Brexit is een concept dat gebruikt wordt om mee te dreigen, niemand schijnt het echt te willen. De grootste denkfout in dit dossier is de aanname dat er een oplossing bestaat.

Sommige beslissingen zijn dermate ingrijpend dat voor de goede vrede een breed draagvlak nodig is. Dat is er niet voor een verder verblijf van VK in de EU, evenals het er niet is voor een vertrek uit de EU. Er is geen breed draagvlak voor Vlaanderen in België, evenals er geen draagvlak is voor een zelfstandiger bestaan van Vlaanderen en Wallonië.

De overdracht van welvaart tussen de ene EU-lidstaat en de andere wordt openlijk besproken, maar interne geldstromen zijn veel groter. West-Duitsland betaalde gedurende twintig jaar gemiddeld honderd miljard per jaar aan Oost-Duitsland, voor een totaal van twee biljoen. 45 jaar experimenteren met communisme had diepe sporen achtergelaten.

De ontwerpers van dit solidariteitsplan hadden als verwachting dat dit jaar Oost-Duitsland op gelijke voet zou liggen met West-Duitsland. Ze lopen nog steeds fors achter. Het BBP per capita is in Oost-Duitsland al twee jaar 73,2% ten opzichte van West-Duitsland. Deze top-down investeringsprojecten eindigen in lege snelwegen.

Catalonië betaalt voor Spanje, Noord-Italië voor Zuid en de halve EU voor Griekenland. Frankrijk zag Macron verliezen van Le Pen, ondertussen heeft geen van beiden een oplossing voor werkeloosheid, begrotingstekorten, staatsschulden of de gele hesjes. Het gemak waarmee nieuwe partijen zetels oprapen is tekenend hoe verwaarloosd en onzeker de kiezer is.

De laatste presidentsverkiezingen van Oekraïne werden door een komediant gewonnen. De verkiezingen van 2010 trokken een nette streep hoe Oekraïne verdeeld was. In de gebieden die voor 90% stemde op een Russisch georiënteerde Janoekovytsj, brak later een afscheidingsoorlog uit. De gevoelens en krachten ontkennen in plaats van kanaliseren is een recept voor ellende.

Voordat Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Duitsland en Italië de single market met haar vrij verkeer van goederen, personen en diensten oprichten (1957), waren ze bezig geweest met naar elkaar toe te groeien. Het opheffen van grensposten was een formalisatie en bekroning van een lang proces. Eerst waren de interne markten gelijk getrokken, daarna gingen de grenzen open.

De EU heeft die methode verlaten, en draait de volgorde om. Het trekt nu eerst de regelgeving gelijk en gooit de grenzen open, en verwacht dat landen gesubsidieerd naar elkaar toe groeien. Deze schoksgewijze methode heeft compleet averechtse resultaten. Regio's belanden in een moordende concurrentiestrijd, waar belasting- of regeldruk economische groei blokkeert.

Onbeperkte en ongecontroleerde arbeidsmigratie zorgt voor regio's die hun staatsschulden mogen betalen terwijl hun beste talenten elders werken, wonen en belasting betalen. Welvaartsstaten binnen de EU hebben onbemiddelbare uitkeringsgerechtigden vanwege zeer gemotiveerde krachten uit andere lidstaten.

In Europa ontstaat een versplintering naar meer politieke partijen, politici die met extremere standpunten minder met elkaar kunnen samenwerken, kiezers die vaker wisselen van partij en verkiezingsuitslagen die moeilijker zijn te vertalen naar werkbare oplossingen. Allemaal verstopt onder een laag draaiende premiers, staatsecretarissen en belastingambtenaren.

Deze verkiezing gaf - als hoogste orgaan in een democratie - geen richting, maar problemen.