2013 – heden

Als het UWV in het nieuws komt, is dat meestal negatief en vaak gaat het dan over geautomatiseerde systemen die niet werken of lek zijn. Het UWV laat alles dan over zich heenkomen totdat de ophef weer is overgewaaid. Alleen de directeur automatisering probeert het negatieve beeld bij te stellen, waarna de schade alleen maar groter wordt (1a, 1b, 2).

Het is om die reden dat het UWV dolblij is met Rob Witjes. Het telefoonnummer van het Hoofd Arbeidsmarktinformatie zit in elke journalistieke rolodex. Witjes is de UWV-deskundige die ons op de radio bijpraat over de arbeidsmarkt, deskundig en sympathiek. Zelfs wanneer de werkloosheid de verkeerde kant op gaat heeft Witjes een positieve boodschap, want er zijn altijd beroepen en sectoren waar nog wel muziek in zit.

Rob Witjes geeft leiding aan een bijzonder groepje mensen met kennis van de arbeidsmarkt en van automatisering (meer specifiek: data-analyse). Het succes van Witjes' afdeling is eenvoudig verklaarbaar: weinig mensen, geen inhuur (dus geen duiventil), geen hi-tech architectuurgedoe. Kortom, Witjes' clubje is totaal 'on-UWV'. 

Wij vallen onder dezelfde UWV divisie en zitten in hetzelfde gebouw, maar hebben helaas niets met Witjes en zijn mensen te doen. Onze taak is het op orde brengen van werk.nl, in het bijzonder de data. Wanneer we zien dat dit tot niets leidt doordat de matchsoftware verkeerd werkt, bedenken en bouwen we in 2013 met de zegen van de directie een eigen matchproduct, de cv-kaart (zie deel 61). Maar die cv-kaart is een persoonlijk adviesproduct, gebaseerd op het cv van één UWV-klant. Als een UWV-adviseur iemand aanraadt om echt iets nieuws te gaan doen, dan wil je informatie kunnen geven over dat beroep. En die informatie kunnen wij natuurlijk óók uit werk.nl halen.

En zo ontstaat in 2013 de beroepenkaart, een zeer laagdrempelig product waarmee iedereen gericht naar werk kan zoeken (probeer eens!) en dat ook alternatieve beroepen aanreikt die mogelijk kansrijker zijn. Net als bij de cv-kaart biedt UWV de beroepenkaart in stilte aan. Net als de cv-kaart wordt beroepenkaart vooral gebruikt door adviseurs in klantgesprekken.

Wanneer de beroepenkaart staat, stellen wij onze opdrachtgevers voor om de data onder de beroepenkaart vrij te geven. Waarom zou UWV dat niet willen? Het zijn tellingen die niet tot personen zijn te herleiden maar die waardevol zijn voor wetenschappers en commerciële bemiddelaars. Het WERKbedrijf heeft immers als taak om de arbeidsmarkt beter te laten functioneren en dit draagt daar direct aan bij. Het is preken voor eigen parochie. Onze opdrachtgevers zijn vóór. Alleen moet dat gebeuren via het geëigende kanaal: de afdeling Arbeidsinformatie.

Rob Witjes en zijn rechterhand, Wouter van Dam, reageren positief. Alleen moeten ze wel volledig begrijpen hoe de data onder de beroepenkaart worden geproduceerd, want zij krijgen straks de vragen. Het is allemaal even redelijk. Medio 2015 hebben we onze kennis overgedragen aan een van Witjes' analisten. En natuurlijk is alles ook deugdelijk gedocumenteerd. We kunnen data vrijgeven!

Maar er worden geen data vrijgegeven. Er gebeurt niets. Ik spreek Wouter van Dam er op aan. Die vertelt mij dat het vrijgeven van de data goedkeuring van de UWV-top vereist. Naderhand wordt het verhaal dat het licht op groen staat, maar er nog een softwaretool moet worden geselecteerd waarmee de data ontsloten gaan worden, zoiets als ook het CBS heeft. Het is duidelijk. Achter de sympathieke façade gaat ook hier het normale UWV schuil. Ik begrijp alleen de reden van het traineren niet. Witjes en Van Dam krijgen een mooi informatieproduct op een presenteerblaadje geleverd. Vanwaar deze achterbaksheid?

Ik begin nu na te denken en rond te vragen. Waarom heeft het UWV eigenlijk een eigen mini-statistiekbureau? Normaal is dat de data van overheidsorganisaties aan het CBS worden geleverd. Bij de polisadministratie was het CBS een topklant, waar ik in de wildwest-fase nog schijfjes met data moest afleveren. Alleen hier doet het UWV het zelf, alleen worden de data aangeboden in folders en boekjes en niet, zoals het CBS dat doet, met software waarmee geïnteresseerden hun gegevens op maat kunnen downloaden. En uiteraard levert ook het CBS arbeidsmarktinformatie, deels uit de systemen van het UWV en deels vanuit andere bronnen. Het is echt gek.

Het antwoord op de vraag waarom het UWV een eigen mini-CBS heeft is klassiek ontluisterend: "Het staat in de wet". Maar dat verklaart veel: de statistiekafdeling van het UWV komt voort uit gemarchandeer tussen ministeries. Hoe de hazen lopen blijft gissen, maar een club die bestaat bij de gratie van politiek en niet voortkomt uit bedrijfslogica zal altijd een eigen overlevingsagenda hebben.

Het is de zoveelste doodlopende weg binnen het UWV. Ik laat het er niet helemaal bij zitten. In een informeel gesprek met UWV-topman Bruno Bruins (waarover volgende week meer) vraag ik waarom het UWV WERKbedrijf zijn data niet deelt met het publiek en met commerciële bemiddelaars. Het maakt uiteindelijk niet uit of iemand zelf werk vindt of via Randstad of UWV WERKbedrijf. Het slaat totaal niet aan. Ook dat is belangrijke informatie. Kennelijk is niemand in Den Haag geïnteresseerd in hoe het UWV omgaat met zijn data en hebben de commerciële bemiddelaars geen goede lobby. Hier houdt het voor ons op.

Ik word pas weer wakker wanneer in 2017 duidelijk wordt dat de divisie automatisering ons ongeacht de kosten de deur uit wil hebben. Mijn opdrachtgevers verrassen weer eens positief. We gaan gewoon zelf proberen om data vrij te geven, natuurlijk met toestemming, maar buiten Witjes & Co. om. Er is ondertussen ook iets veranderd. Het vrijgeven van data is normaal aan het worden. Overheidsorganisaties dumpen data massaal op een centrale website. Het UWV is een van de heel weinige grote organisaties die er niet op is te vinden. Het is opeens opportuun om iets te doen. We hebben de wind mee.

Terwijl onder druk van de divisie automatisering de druk toeneemt en de budgetten worden afgeknepen, draai ik software in elkaar die wekelijks de belangrijkste data op de beroepenkaart in een plat bestand zet. We hebben geluk. Omdat het UWV weer eens negatief in het nieuws is, wordt besloten om de data met enige fanfare aan de man te brengen. Divisiedirecteur Tof Thissen zoekt de publiciteit met een verhaal dat grotendeels onjuist is, maar ik ben er blij mee.

Het is allemaal kantje boord geweest, zo hoor ik naderhand. De afdeling Arbeidsinformatie zou compleet los zijn gegaan toen ze hoorden van het open data-initiatief. Enkele medewerkers zouden zelfs hebben gedreigd om de vrijgegeven data als datalek te melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Ik weet niet of het waar is, want ik kom niet meer bij het UWV. Ik geniet gewoon van dit micro-succesje en van mensen die opeens blij zijn met het UWV.

Er komt nog een spannend moment. De software die de data produceert is geschreven op de gemoderniseerde database die het UWV niet geïnstalleerd weet te krijgen. De stroom met arbeidsmarktdata stopt dus plots en uiteraard zonder uitleg. Ik vermoed dat het UWV zoals gewoonlijk de droefenis van de gedupeerden lijdzaam ondergaat. Maar nee, de software wordt door UWV zelf herschreven op de oude database. Het risico van slechte publiciteit blijkt te groot en bovendien loopt er een samenwerkingstraject met de NBBU, de vereniging van kleinere uitzendbureaus die wordt voorgezeten door een ex-VVD-Kamerlid. Ons micro-succesje overleeft tot de dag van vandaag, samen met de cv-kaart en de beroepenkaart. Al het andere dat we voor UWV WERKbedrijf hebben gedaan of geprobeerd te doen is gesmoord of kapotgemaakt. En dat in een organisatie waarin zoveel mensen van goede wil rondlopen. Maar het UWV wordt niet geleid door die mensen; het UWV wordt bestuurd door mensen met andere normen, waarden en belangen: de automatiseerders.