Geenstijl

Ons overgangsritueel voorziet niet in onze behoeften

Het vwo-examen Nederlands stelt als een man een vrouw aangepreekt op haar saaie kledingstijl en de vrouw daarop boos wordt, dat ze dan een narcist is. Ze is in elk geval geen activist die strijdt voor de vrijheid om te dragen wat ze wil. Volgens het examen is louter het ego van de vrouw gekrenkt, en mag een kandidaat dit niet in een basale maatschappelijke context plaatsen. (bijvoorbeeld #MeToo)

Kandidaten die noteerden dat ze een narcist was, kregen een scorepuntje, Victim blaming is volgens het CITO het enige juiste antwoord. Leerlingen die haar een activist noemden die streed voor onze vrijheden, werden afgestraft. Je zal maar zakken op dit puntje. Ik zou haar eerder een slachtoffer van gebrekkige emancipatie noemen, en etiketjes plakken op mannen die niet normaal kunnen doen.

Het examen Nederlandse taal en literaire cultuur is problematisch. Het is een spelletje of jij een stuk tekst op dezelfde manier consumeert als de makers van het examen. Aan de auteur wordt gezien de vertrouwelijkheid van het examen niets gevraagd. Dit is niet meer een examen Nederlands, maar een test of jij de culturele appreciatie van het CITO kunt voorspellen. Een soort pseudopsychologie.

Sowieso zijn jongeren te veel bezig met het consumeren van andermans creaties, wat ze zelf produceren wordt summier gewaardeerd met duimpjes, volgers of niet betalende abonnees. Reactiesnelheid is belangrijker dan inhoud. Snel reageren in verslavende apps geeft dopamine afgifte in dezelfde omvang als cocaïnegebruik, waarmee scholen worden gedegradeerd tot een afkickkliniek.

Vroeger werd aan kandidaten gevraagd hun eigen gedachten te vangen in letters die combineren tot woorden. Ik geef direct toe dat dit nog een veel grotere draak was om na te kijken. Binnen talen zou niet alleen lezen, selecteren en kopiëren centraal moeten staan, maar ook denken en schrijven. Geef ruimte aan kunst, net zoals bij tekenen, handvaardigheid en muziek. Laat ze liever tikken dan TikTok.

Wanneer je een examen wiskunde, natuurkunde of scheikunde zou afnemen aan de andere kant van de wereld, komt er wel consensus over de antwoorden. Toch ging het vwo-examen natuurkunde op een andere manier de boot in. Vraag Lycopeen is in de basis een kopie van de vraag Wortel en mango uit 2021. Het examendomein moderne natuurkunde komt niet verder dan een model uit 1926.

Beide vragen draaien om het model van de eendimensionale energieput. De gelijkenissen gaan zelfs zo ver dat hetzelfde aantal elektronen dezelfde energieniveaus bezetten en de kandidaat dezelfde berekeningen mag uitvoeren op basis van dezelfde formules met dezelfde uitkomst. Ook bij veel andere vragen is het doornemen van oude examens belangrijker dan diep begrip van natuurkunde.

Sinds de invoering van de tweede fase wordt er bij elke herziening van exacte vakken gesneden in uren. De eisen van het centrale examen geven zo`n druk op het programma dat er te weinig tijd overblijft om jongeren te laten spelen met de laatste techniek. Net zoals bij Nederlands is het vak langzaam gedegradeerd tot consumeren en reproduceren van enkele eeuwenoude wetten.

Afgelopen maart zijn de nieuwe concept-examenprogramma`s gepubliceerd. Het geeft een vage suggestie van de schade van 30% minder natuurkunde op de havo en 18% minder natuurkunde op het vwo. Binnen het restantje moet ook ruimte gemaakt worden voor les in “denkwijzen” (PDF p22) Er kan straks steeds minder worden getoetst, waardoor deze voorspelbaarheid verder zal escaleren.

Dit raakt jongeren diep in hun motivatie. Die missen vooraf uitdaging en achteraf voldoening. Waarom zou je als kind kiezen voor exacte vakken die als moeilijk bekend staan, als je niet de vrijheid krijgt om er binnen een paar jaar wat leuks mee te kunnen doen? Ze kunnen niet meer ruiken aan de waarde van een opleiding richting de zorg of de techniek. Pubers raken niet meer geïnspireerd.

De droneaanval diep in Iran vertoont qua opzet en uitvoering grote gelijkenissen met de droneaanval diep in Rusland. Schijnbaar moeiteloos werden kerncentrales, straaljagers en generaals uitgeschakeld. Dit laat zien hoe belangrijk innovatiekracht en technologie is voor onze veiligheid. Toch krijgt ons onderwijs weer minder geld, minder tijd voor exacte vakken en minder aansluiting met de praktijk.

We gaan deze zomer een nieuwe verkiezingscampagne in. Bij de vorige waren bestaanszekerheid, klimaat, zorg en woningbouw belangrijke thema`s. Of het nu gaat om een sterke economie, energietransitie, handjes aan het bed of in de bouw, er zit geen thema tussen dat oplosbaar is zonder de jeugd beter te laten kiezen, goed op te leiden en volledig in te werken.

Als wij willen slagen, dan moeten zij opschuiven richting bèta.