Geenstijl

De EU eist een oplossing, die volgens haar eigen logica niet bestaat.

De belediging van Donald Tusk was zorgvuldig getimed. Net zoals de eerdere belediging van Juncker. Het is een smerige tactiek waar brute dominantie wordt getoond, en de andere partij gedwongen wordt eerst energie te verspillen aan normalisatie van politieke verhoudingen. Gewelddadige Goliath versus diplomatieke David. Het is tekenend voor het klimaat in Brussel.

De EU deed daar nog een schepje bovenop, met een gerichte campagne op de Britse jeugd. Een Brexit geeft misschien duurder Europees data-roamen. De EU bood ook wederzijds visavrijreizen aan, zelfs bij een harde Brexit. Dat klinkt leuk, maar betekent dat het VK onbeperkt en ongecontroleerd migranten met verse papieren moet toelaten in de hoop dat ze weer weg gaan. 

De onderhandelingen kenden dezelfde lijn. De EU legde in 2017 eenzijdig op dat eerst over een uittredingsovereenkomst onderhandeld moest worden, en dan pas over een handelsakkoord. Die oekaze geeft nu een enorm probleem. Omdat de handelsrelatie niet bekend is, is onbekend wat voor grens nodig is. Deze patstelling komt uit de koker van de Brusselse politiek.

De eis vanuit de EU klonk nobel: Geen harde grens tussen de Ierland en Noord-Ierland. Het maakte voor de strijdende partijen in 1998 minder uit of ze onderdeel waren van het VK of Ierland, het werd immers een grijs gebied als onderdeel van de EU. Twintig jaar later zijn de messen nog steeds geslepen, en kan het opnieuw misgaan.

Het eerste voorstel van de EU was dat het VK honderd miljard zou betalen. Nog brutaler was het voorstel dat alleen Groot-Brittannië echt uit de EU zou treden, en Noord Ierland zou achterblijven in de single market. Een harde grens tussen de EU en de rest van het VK op de Ierse zee. Hier trekt de EU strepen door landen, zoals koloniale heersers dat in Afrika deden. 

Deze stap was vanuit de EU onderdeel van een breder verdeel en heers campagne als reactie op de Brexit. Gibraltar moet naar Spanje, en de EU ging direct flirten met de regering van Schotland. Toen de Catalanen zich wilde afscheiden werd dat veroordeeld en behandeld als een binnenlandse kwestie, maar onderdelen van het VK losweken mag weer wel. 

Het laatste voorstel regelt via een transistitieperiode inclusief backstop een tachtig jarig EU-gevangenschap. Het VK mag daarin alleen uittreden na volledige instemming van de EU. Tijdens al deze onderhandelingen zit het VK als melkkoe geparkeerd in de single market, inclusief vrij verkeer van personen, zonder stemrecht of directe invloed in Brussel. Het vazalstaat-scenario. 

Zelfs de vraag deze periode een beetje te reduceren vond geen steun bij Juncker en Tusk, want een grens op Ierland mag er nooit komen. De EU doet allerlei mooie toezeggingen over snelle en eerlijke onderhandelingen, maar wenst geen duidelijke deadline, of de mogelijkheid in te bouwen dat deze periode eenzijdig mag worden beëindigd met een kortere opzegtermijn.

Allemaal in schril contrast met de artikel 50 procedure. Die was eenzijdig te starten, en duurt hooguit twee jaar. De vraag is nu of het Britse Lagerhuis alle controle uit handen wil geven. Na jaren van uiterst moeizame onderhandelingen zonder enig resultaat of beweging, moet er plotseling na wat vage woorden vertrouwen zijn op een snelle goede afloop.

De EU heeft meermaals en grotesk aangegeven niet af te wijken van haar visie, nu niet en nooit niet. Eigenlijk is dat al een directe ontkenning van Brexit. Een land dat een unie verlaat, zal een grens optrekken, tenzij er volledig vrij verkeer van goederen, diensten en personen uit een vrijhandelsakkoord volgt. Juridisch uittreden mag, praktisch uittreden mag niet.  

De EU zal nooit via een vrijhandelsverdrag met een voormalig lid haar single market willen doorbreken. Een vrijhandelsverdrag die geen grens nodig heeft op Ierland zal er nooit komen, zonder dat hetzelfde verdrag eist dat het VK zoals een EU-lid onderdeel blijft van de single-market. De EU eist een oplossing, die volgens haar eigen logica niet bestaat. 

Aan de andere kant zullen de Britten nooit instemmen met verdragen die het VK definitief opsluiten in een douane-unie, zonder de mogelijkheid zelf vrijhandelsverdragen op te stellen of een zelfstandig immigratiebeleid te voeren. Dat zou een onvoorwaardelijke capitulatie zijn, die de voornaamste voordelen van een Brexit slopen.

Jeremy Corbyn bood deze douane-unie aan, net zoals Labour campagne voerde voor een Brexit met toegang tot de single market. De EU eist dan vrij verkeer van personen en geen eigen handelsverdragen, waardoor er van soevereiniteit of een Brexit nauwelijks iets overblijft. Net zoals de roep om nieuwe verkiezingen of nieuw referendum zorgt het alleen voor meer onzekerheid. 

Juncker en Tusk eisen een oplossing die geen harde grens op het Ierse eiland oplevert, maar vergeten dat die grens via een harde Brexit er binnen enkele maanden kan zijn. Sneller dan via iedere andere diplomatieke weg. De EU onderhandelt keihard om iets te bereiken, terwijl ze dat op die wijze als eerste zullen verliezen. Er speelt dus iets compleet anders. Dit gaat niet om Ierland.

Er gaan ook stemmen op de Brexit enige tijd uit te stellen, om zo enige tijd te maken alsnog tot een akkoord te komen. Zoiets heeft alleen zin als de partijen langzaam toe elkaar komen. Het VK en de EU staan al jaren in deze impasse, binnen volledig ingegraven standpunten. Beide partijen hebben belangen die ze nooit ten bate van de ander kunnen loslaten. 

Uitstel geeft alleen tijd voor een herhaling van zetten. Dit proces versnellen of vertragen verbetert haar uitkomst niet. De continue onzekerheid remt de groei in het VK en de EU. Een harde Brexit wordt nu al een humanitaire ramp genoemd. Dat is nogal beledigend voor slachtoffers van echte rampen in Jemen of Venezuela. 

Als het niet gaat zoals het moet, dan moet het maar zoals het gaat.