Geenstijl

Slijpsteen voor de fantasie

Adjunct-hoofdredacteur Melle Garschagen van NRC Handelsblad heeft verschillende keren gelogen dat een in de krant door correspondent Oumaima Abalhaj beschreven interview met de Spaanse 'boer Chechu' afgelopen mei in het dorp Sádaba heeft plaatsgevonden. GeenStijl heeft de hoofdredactie van NRC verschillende keren om opheldering omtrent het interview gevraagd, maar Garschagen bleef volhouden dat de reportage van de correspondent 'volgens de NRC Code' tot stand is gekomen en dat de boer afgelopen mei is geïnterviewd voor een reportage die afgelopen maandag in de krant verscheen. Dit is een leugen. De bedoelde boer weet van niets en benadrukt tegen GeenStijl dat hij de correspondent van NRC nooit heeft gesproken. 

In de NRC Code, die 'het doen en laten' van 'journalistieke medewerkers van NRC Mediahuis' omschrijft, staat "Onze journalistiek draait om waarheidsvinding" en even verderop "facts are sacred". Het uit de duim zuigen van een interview dat nooit heeft plaatsgehad door de (ongetwijfeld matig betaalde) correspondent 'Spanje, Portugal en Marokko' past daar niet bij. Iets verder staat: "Journalistieke publicaties zijn het product van een collectief: auteurs, eindredacteuren, chefs en hoofdredactie." Dat de eindredacteuren, chefs en hoofdredactie allemaal hebben zitten slapen terwijl een verzonnen interview in de krant kwam, past daar niet bij. Een van de vier 'kernwaarden' van NRC is volgens de code 'Transparantie'. Een adjunct-hoofdredacteur die keer op keer op keer liegt als hij naar details over een compleet verzonnen interview wordt gevraagd past daar niet alleen niet bij, maar is echt het tegenovergestelde van betrouwbare en onafhankelijke journalistiek. Wat ons betreft draait dit topic dan ook niet zozeer om een interview met een boer dat nooit heeft plaatsgevonden maar wel om de fundamentele onbetrouwbaarheid van NRC. Videobewijs: hieronder. Complete reconstructie na de breek.

Afgelopen maandag verscheen in NRC Handelsblad het verhaal ‘Je cloud droogt mijn rivier op!’ Op het Spaanse platteland woedt een strijd tussen boeren en datacenters over water, over Spaanse boeren die last hebben van datacenters in de regio Aragon, die veel water nodig hebben.

Op zichzelf geen bijzonder artikel, maar een tipgever van GeenStijl valt iets op. In het verhaal worden twee sprekers opgevoerd: Aurora Gomez van actiecomité ‘Tu Nube Seca Mi Río’ (Jouw Cloud Droogt Mijn Rivier Op) en ene 'boer Chechu'. Boer Chechu wordt door correspondent Oumaima Abalhaj beeldend omschreven: hij draagt "een versleten groene overall" en wijst "met zijn door aarde verkleurde vingers naar de barsten in de grond". Toevallig, mailt de tipgever, dat in een verhaal uit april in The Guardian, diezelfde Aurora Gómez en een boer die Chechu Sánchez heet voorkomen. 

Je zou denken: dat is die boer Chechu uit het verhaal van NRC! Maar! Chechu Sánchez is geen boer uit Villanueva de Gállego, de plaats waar het verhaal van Abalhaj zich afspeelt, maar uit het dorpje Sádaba, dat op 75 kilometer rijden van Villanueva de Gállego ligt. Dat is wel gek. Een boer, die alleen met zijn voornaam wordt genoemd, heeft toevallig dezelfde (niet heel veel voorkomende) naam als een boer die 75 kilometer verderop woont. Bovendien, mailt de tipgever, is van boer Chechu ook beeldmateriaal beschikbaar. Daarop is hij te zien in een vrij nieuw vest (met 'Cooperativa Agrarica San Jose' erop) en komen zijn handen ook in beeld. Die zijn, zeker voor een boer, in prima conditie. De tipgever vermoedt dat de correspondent het gesprek met boer Chechu uit haar duim heeft gezogen.

Genoeg reden voor GeenStijl om contact te zoeken met de redactie van NRC Handelsblad. Misschien heeft de krant met een hele andere boer Chechu gesproken, of was het interview toch in Sádaba, maar is de correspondent dat toevallig vergeten te melden. En er zijn genoeg goede redenen denkbaar om iemand op te voeren zonder zijn achternaam te noemen. Maandag 21 juli bellen we om 12u49, om 12u52, om 13u04, om 13u25, om 17u05 en om 18u53 met de redactie in Amsterdam. Iedere keer blijft de telefoon overgaan, maar neemt er niemand op. Ondertussen mailen we de krant alvast via het online contactformulier en sturen we een mail naar de chef buitenland. Ook bellen we alle NRC-redacteuren die we in onze telefoon hebben staan en DM'en we een paar dappere strijders die nog op X te vinden zijn. Een van die redacteuren meldt dat we het beste contact op kunnen nemen met de hoofdredactie, adjunct-hoofdredacteur Melle Garschagen zou aanwezig moeten zijn in deze vakantieperiode. We sturen Garschagen om 16u16 de vragen die we ook al eerder aan de chef buitenland mailden, met het verzoek vóór 12 uur dinsdag antwoord te krijgen en met een verwijzing naar het artikel in The Guardian. Het gaat om deze drie vragen:

1. Wat is boer Chechu zijn achternaam?
2. Waar is zijn boerderij exact gevestigd?
3. Waar en wanneer heeft NRC precies met boer Chechu gesproken?

Garschagen mailt maandagavond dat hij antwoord gaat geven, en doet dat ook op dinsdag om 10u36.

Dat is geen direct antwoord op onze toch vrij concrete vragen. Wij bellen dus, want wij vinden het toch echt wel een beetje gek dat Chechu (die inderdaad dezelfde Chechu blijkt) alleen met zijn voornaam wordt opgevoerd, terwijl die voornaam juist onderscheidender is dan zijn achternaam (Sánchez, zo heet iedere Spanjaard namelijk). Maar het vreemdste blijft dat hij volgens onze lezing van het artikel in zijn versleten groene overall met zijn door de aarde verkleurde vingers naar de grond staat te wijzen in Villanueva de Gállego, terwijl zijn boerderij 75 kilometer verderop in Sádaba staat. Garschagen belooft na te gaan hoe dit zit.

Snel antwoord. Dat is fijn. Maar toch een beetje gek: de correspondent heeft Gómez in Madrid gesproken, en Chechu dus in Sádaba. Toch staat er 'Villanueva de Gállego' in de 'dateline' boven het artikel. Maar het enige wat er in de reportage in Villanueva de Gállego lijkt te hebben plaatsgevonden is dat de correspondent het gezoem van het datacenter heeft gehoord. Niet echt wat je noemt een rijke opbrengst van een op zich best lange reis vanuit Madrid. 

Daarom stellen we nog wat vervolgvragen, waar we geen antwoord op krijgen, tot we per ongeluk een broekzakbelletje doen. Garschagen, zelf oud-correspondent (en wel familie, red.), belt direct terug en begint uit te leggen dat dit nou eenmaal is hoe correspondenten werken, het datacenter waar het verhaal om draait staat in Villanueva, dat dorp ligt in dezelfde regio, je kunt ervoor kiezen Sádaba (Garschagen schrijft Sabada en GS neemt dat per abuis over, red.) te noemen maar in dit geval is dat niet gebeurd, blijkbaar wil die boer niet met zijn achternaam in de krant, ook geen groot issue verder,  en wat is nou precies het probleem van GeenStijl? In het gesprek blijft Garschagen erbij dat dit interview wel degelijk heeft plaatsgevonden, namelijk in mei 2025. Even later stuurt hij nog een appje.

Nou ja, dan leggen we het wel even uit.

Dit is het moment waarop Garschagen alle gelegenheid had even pas op de plaats te maken. Hij had ten minste kunnen zeggen: 'hee, dat is inderdaad wel een beetje gek, weet je wat, we zoeken het even precies uit, geef ons alsjeblieft wat tijd om de feiten op een rijtje te krijgen want het gaat mij niet gebeuren dat wij een of ander verzonnen interview in de krant hebben afgedrukt en ik daar nu allemaal dingen over beweer die helemaal niet blijken te kloppen'. Maar nee, Garschagen bluft: hij herhaalt dat NRC Chechu heeft gesproken (dat is niet zo) en dat dat in Sabada is gebeurd (dat is helemaal niet zo). 

Hier lijk het voor ons op te houden. Wij vinden onze eigen onderbuik net te dun bewijs om vol op het orgel te gaan over het feit dat NRC 'mogelijk' een interview 'verzonnen zou hebben', terwijl we alleen zeker weten dat zijn achternaam en de plaats van het interview in de reportage ontbreken. Als adjunct-hoofdredacteur Melle Garschagen zegt dat dit interview heeft plaatsgevonden, dan moeten we er toch van kunnen uitgaan dat dat klopt. NRC staat immers voor onafhankelijke en betrouwbare journalistiek. 

We mailen onze tipgever dat we niet verder zijn gekomen en willen het laten rusten. Het enige wat we nog doen is een keer naar de YouTube-video van Sánchez kijken, waarop hij dat mooie groene vest van 'Cooperativa Agrarica San Jose' aanheeft. We besluiten op woensdagochtend op goed geluk die cooperativa een mailtje te sturen.

De rest van de dag zijn we druk met probleemwolf Bram, een essay in de Volkskrant en iets met GroenLinks. Maar dan krijgen we om 18u53 opeens een appje.

Hee, dat is die boer, die waren we bijna vergeten. 'Chechu' blijkt dus zijn bijnaam, hij heet eigenlijk Sergio Sánchez, wellicht de meest voorkomende naam in Spanje na Juan Garcia. Wij gaan ervan uit dat hij ons zal vertellen dat hij inderdaad met NRC heeft gesproken, dat het allemaal een misverstand was en dat hij blij is dat er zoveel aandacht is voor die verschrikkelijke datacenters. Maar het Whatsappgesprek loopt anders. Als we hem confronteren met het feit dat zijn achternaam niet in het artikel wordt genoemd, komt hij al met een heel ander verhaal.

In eerste instantie zegt hij dat een journalist online heeft gesproken, maar als wij proberen samen te vatten wat er in het stuk staat, lijkt hij te schrikken.

Hij vraagt naar de naam van de NRC-journalist en zoekt dan een mail.

Chechu meldt dus dat hij nooit met Abalhaj heeft gesproken, zelfs niet telefonisch en al helemaal niet terwijl hij in zijn versleten groene overall met zijn door aarde verkleurde handen op de barsten in de grond wees. We lezen het artikel en de passages waar Chechu in voorkomt nog eens terug. Ze zijn ook wel te mooi om waar te zijn.

Woensdagavond sturen we de naar het Spaans vertaalde fragmenten aan Chechu. Donderdag videobellen we hem nog even om zeker te weten dat hij het is, en we niet met een of andere Russische prank caller te maken hebben. Je weet het maar nooit in deze onzekere tijden, waarin zelfs een journalistiek bastion als NRC zomaar feiten uit zijn dure duim zuigt. Maar nee. Het is hem echt. En hij bevestigt nogmaals dat hij nooit met NRC heeft gesproken, en dat hij zeer verbaasd is dat zijn naam is opgedoken in het artikel. We vragen hem kort een tekstje voor te lezen waarin hij dit bevestigt. We sturen onze video aan Melle Garschagen, die laat weten dat NRC zich nog beraadt op een nieuwe reactie. Daar gaan wij niet op wachten, dus we plaatsen dit topic nu (as we speak) online.

UPDATE 13u10 - Garschagen appt: "For the record, jij stelde de afgelopen dagen vragen gebaseerd op een intuïtie. Dit voelde voor jou als een ‘raar verhaal’. Ik heb de hele tijd met je meegewerkt: meerdere keren gebeld en geappt. Ik heb de chefs en de correspondent gevraagd hoe het zat. Die antwoorden heb ik aan je gegeven. Heb ik haar notitieboekje opgevraagd? Nee. De basis van samenwerking tussen redactie en een correspondent is vertrouwen. Jij had geen harde beschuldigingen of feiten. Jij had vier dagen lang geen enkel hard feit dat de correspondent niet in Sabada was. Jouw enige argument was: het is een uur rijden. Nu kom je met een confronterend filmpje en gun je ons geen enkele tijd om daar op te reageren. Natuurlijk ga ik met inhoud verder. Dit nemen wij zeer serieus. Groet, Melle"

Natuurlijk, een (we herhalen het nog maar eens: waarschijnlijk onderbetaalde) correspondent die stukken schrijft over de funeste invloed van desinformatie kan beter zelf geen interviews verzinnen die nooit hebben plaatsgevonden. Maar een krant die zegt te staan voor betrouwbare en onafhankelijke journalistiek, daar zelfs een hele eigen Code voor heeft opgesteld, een krant waar een autostukjesschrijver die een bijvoeglijk naamwoord correct gebruikt aan de schandpaal wordt genageld, zou toch anders moeten omgaan dit soort bedrijfsongevallen. 

Een onervaren correspondent die onder grote druk staat en probeert weg te komen met een vaag omschreven boer in een artikel, dat kan overal gebeuren. Maar bij NRC is journalistiek een product van het collectief. Een collectief dat hier collectief heeft zitten slapen. Een collectief waarvan de leiding gaat liegen en bluffen als iemand redelijke vragen stelt over een dubieus stuk. Dat past volgens ons niet bij een krant die staat voor betrouwbare en onafhankelijke journalistiek, voor 'lux et libertas'. Maar ja. Wat weten wij nou.

UPDATE 14u38 - De hoofdredactie van NRC laat weten dat er inmiddels contact is geweest met de correspondent, en dat zij toegeeft inderdaad niet met Chechu gesproken te hebben. NRC doet verder onderzoek naar de zaak en beraadt zich op vervolgstappen.