Geenstijl

‘De Asielloterij’ van Migrationsforscher Ruud Koopmans, de Berlijnse profeet die in eigen land niet wordt geëerd

Ik volg Ruud Koopmans al jaren met bijzonder grote belangstelling. De hoogleraar sociologie en migratie aan de Humboldt Universiteit en onderzoeksdirecteur van de afdeling "Migratie, Integratie en Transnationalisering" aan het Wissenschaftszentrum in Berlijn, waarschuwde in Het vervallen huis van de islam (2019) voor gevaarlijk fundamentalisme onder Europese moslims. Dat deed ik in Brussel Eurabia maar met veel minder wetenschappelijk onderbouwde stellingnames. Ik ben dan ook de dwerg op de schouders van Koopmans, indachtig de uitspraak van Isaac Newton: If I have seen further it is by standing on the shoulders of Giants.

Met uitspraken als: "Mijn wellicht sterkste drijfveer voor het schrijven van dit boek is de grote desinteresse voor – dan wel het simpelweg ontkennen van – de schrijnende onderdrukking van religieuze minderheden, geloofsafvalligen en atheïsten, vrouwen en homoseksuelen in de islamitische wereld”, maakte Koopmans zich niet geliefd bij de Gutmenschen van de kranten die in handen zijn van de Vlaamse mediakartels.  

Zijn nieuwe boek De Asielloterij blijft tot nu toe onbesproken in de Nederlandse kranten van Mediahuis en DPG, want de internationaal gerenommeerde Koopmans heeft maling aan het narratief (sorry, er is nog steeds geen juiste Nederlandse vertaling voor dit containerbegrip) van de Belgen. 

Liever laten de gezagsgetrouwe kranten Leo Lucassen aan het woord, de islamofiele fopprofessor die immigratie louter vanuit zijn hart en onderbuik benadert en zo ongeveer de uitvinder is van social constructs.

Alleen de heerlijk tegendraadse en stoïcijnse Martin Sommer - wiens bloed de millennials en de sneeuwvlokjes en de woke brigade bij de Volkskrant wel kunnen drinken - besteedde in zijn voorlaatste column aandacht aan het boek van Ruud Koopmans. Sommer: 

De socioloog Johan Goudsblom omschreef zijn vak eens als ‘mythen jagen’, dat wil zeggen het onderuithalen van opinies die zich voordoen als feiten. Als er één gediplomeerd mythenjager is, dan wel Ruud Koopmans, hoogleraar sociologie en migratie in Berlijn. Hij publiceerde onlangs het boek ‘De Asielloterij’, over een kwarteeuw Europees asielbeleid ‘en hoe het beter kan’. Het blootleggen van mythen is niet heel populair, en zijn boek werd in geen van de zogeheten kwaliteitskranten besproken. Dat is jammer, vooral nu weinigen de bestuurlijke spaghetti nog kunnen ontwarren van gemeentelijke opvangdwang, Brusselse asielpacten en deals met Tunesië. Een gids met een helder kompas is onontbeerlijk.

De aimabele en integere Koopmans schreef voor het boek van Martin Harlaar, Ben ik wel woke genoeg, het veelzeggende hoofdstuk De drie gezichten van de ‘cancel culture’.

Leest en huivert: *In maart 2020 werd een lezing van me aan een gerenommeerde universiteit afgezegd. Het aantal lezingen aan universiteiten dat ik in drie jaar tijd over mijn meest recente boek ‘Het vervallen huis van de Islam’ (en de Duitse vertaling ervan) heb gegeven is, inclusief die ene die nog plaats moet vinden, op twee vingers te tellen. En dat is definitief een stuk minder dan toen ik nog over minder ‘omstreden’ onderwerpen publiceerde. Bepaalde onderzoeksbevindingen zijn ook steeds moeilijker te publiceren omdat de ideologie ook het ‘peer review’ proces, waarbij ingediende papers door collega’s anoniem op wetenschappelijke kwaliteit worden beoordeeld, is binnengedrongen. Voor een recent eindelijk gepubliceerd paper over de rol van religieuze bronteksten bij de legitimatie van geweld, kregen we jarenlang afwijzing op afwijzing, meestal per omgaande post en zonder enige onderbouwing (‘desk reject’ noemt men dat). Zal wel een slecht paper geweest zijn, hoor ik sommigen al denken. Ja, dat zal het wel zijn. Alleen schrijf ik dan blijkbaar nooit slechte papers met minder ‘controversiële’ bevindingen, want die krijg ik wel zonder problemen gepubliceerd. *

Er kwam nooit antwoord op die mails. Tot op een conferentie een van de promovendi van de andere universiteit een van mijn promovendi toevertrouwde dat hun chef – een zeer gerenommeerde, uit Engeland afkomstige diversiteitsprofessor – hun verboden had contact met ons te hebben. Meerdere keren hoorde ik van jongere collega’s die bij mij gepromoveerd waren of bij mij als postdoc gewerkt hadden, dat hun bij sollicitaties gevraagd wordt wat ze van mij en mijn onderzoek vinden. Tja, wat zeg je dan?

*Waar zo’n sfeertje van achterklap en intimidatie heerst, hoeft het geen verbazing te wekken dat sommige jongere academici hun vingers liever niet branden aan ‘gevoelige’ onderwerpen, zeker niet als het onderzoek ernaar ‘verkeerde’ bevindingen kan opleveren, die je carrière geen goed zullen doen. Toen het bericht was binnengekomen dat het paper over religieuze legitimatie van geweld na een lange lijdensweg eindelijk voor publicatie was aangenomen, klopte een van mijn (toen nog) mede-auteurs op mijn kamerdeur en vroeg om een gesprek. Hij had net sinds een jaar een baan als assistentprofessor weten te bemachtigen. Tijdelijke aanstelling, natuurlijk, maar – daar mag je je handjes al voor dichtknijpen – ‘tenure track’, dat betekent met uitzicht, na een evaluatie, op vast. Het speet hem heel erg, maar, net een kind gekregen ook, ik wist toch wel welke mensen waarschijnlijk aan zijn universiteit over zijn vaste aanstelling zouden beslissen? *

*En wat die zouden vinden van zo’n paper waarin een verbinding tussen religie en geweld wordt gelegd en dan wel in bijzonder sterke mate – konden wij niks aan doen, dat was de bevinding – onder moslims? Of zijn naam misschien van het paper af kon? *

*Het woord ‘cancel culture’ zou doen vermoeden dat het vooral draait om het afzeggen van geplande lezingen of het ontslaan van aangesteld personeel. Dat komt voor, maar dat soort expliciet en openlijk ‘cancelen’ is zeldzaam. Zoals de socioloog StevenLukes lang geleden al duidelijk maakte, is die zeer directe vorm van macht vaak ook niet de meest werkzame. Macht wordt ook uitgeoefend door ‘niet-beslissingen’ (‘non decisions’): ongegeven lezingen waarvoor nooit iemand werd uitgenodigd, ongelezen papers die niet gepubliceerd werden, onderzoeken die niet gefinancierd werden, prijzen die niet werden uitgereikt, promotiestipendia die niet werden toegekend, enzovoorts. *

Uiteindelijk voert de inperking van het zegbare tot de inperking van het denkbare. Dat is wat Lukes ‘het derde gezicht van de macht’ noemt: wanneer bepaalde vragen niet meer gesteld, en bepaalde antwoorden niet meer gegeven worden. Wie niet wil dat het zover komt, moet weerstand bieden aan hen die niets liever willen dan dat het zover komt.

Ik heb een afspraak lopen met Ruud Koopmans, die mij Berlijn gaat laten zien aan de hand van zijn boeken over islam en migratie. In Safari Eurabia wijdde ik al een reportage aan mohammedaans Berlijn, maar deze nieuwe expeditie zal minder anekdotisch worden en meer wetenschappelijk. 

Sinds jaar en dag lees ik dagelijks een paar Duitse kranten, en vooral tijdens hoogtijdagen van de welkomstcultuur van Merkel viel mij het enorme aantal incidenten op waarbij asielzoekers betrokken waren. Het werden op een gegeven moment gewoon faits divers, tenzij het een gruwelijke moord en verkrachting betrof. 

Afghaanse, Somalische en Afrikaanse knullen die zich spontaan beginnen af te rukken in een zwembad, bij voorkeur in het pierebadje, is net zo’n vertrouwd bericht geworden als de ieder jaar weer terugkerende zwembadsmeerlapperij en strandrellen in Nederland en België. 

Wat mij meest irriteerde, was de totale naïviteit van de Willkommenskultur. Alsof de van de testosteron uit elkaar knallende knullen uit primitieve islamitische landen, waar een blote hand van de buurvrouw al voor consternatie zorgt, zomaar kunnen aarden in het hypermoderne Duitsland en ook nog eens een boost voor de economie zullen zijn. 

Echter: eind 2021 had in Duitsland slechts iéts meer dan een derde van de vluchtelingen in de werkzame leeftijd een voltijd- of deeltijdbaan en had slechts 30 procent een baan waarmee zij zonder aanvullende bijstand in hun levensonderhoud konden voorzien. Eind 2020 was bijna twee derde (63 procent) van alle mensen uit de acht belangrijkste herkomstlanden van asielzoekers afhankelijk van een uitkering. De cijfers liegen niet, maar Nederlandse kranten showen veel liever voor asielzoekers zingende huisvrouwtjes in Apeldoorn (bespaart de dames een trommelvakantie naar Gambia) en die ene Rotterdammer (met pitbull) die blij is met 1500 “nieuwe buren” aan het woord. 

De Asielloterij is een zeer degelijk en wetenschappelijk opgebouwd boek, en Koopmans laat vooral de feiten en de cijfers spreken, iets waar Leo “social construct” Lucassen een bloedhekel aan heeft.

Leest en huivert: 

“Sinds 2015 zijn in de EU tientallen terroristische aanslagen met in totaal ongeveer 250 doden gepleegd door daders die ofwel vluchteling waren ofwel zich als zodanig hadden voorgedaan. Meerdere aanslagplegers hadden in verschillende Europese landen asielaanvragen ingediend, in strijd met de regel dat het eerst ontvangende EU-land verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag. Het feit dat zij dit konden doen is deels te danken aan het verdoezelen van hun identiteit. 

Vluchtelingen zijn ook zwaar oververtegenwoordigd in ‘gewone’ geweldsmisdrijven. Bij ernstige geweldsdelicten zoals moord, doodslag en verkrachting, komen zij zeven keer vaker voor als dader dan op grond van hun aandeel in de bevolking mocht worden verwacht. 

In 2020 werden 136.588 vluchtelingen verdacht van een misdrijf. Marokkaanse asielzoekers werden bijna 34 keer zo vaak verdacht van een misdrijf als hun aandeel in de bevolking. Algerijnen zijn even extreem oververtegenwoordigd als Marokkanen (31 keer). 

Tussen 2017 en 2020 waren er bijna tweeduizend slachtoffers van moord en doodslag met vluchtelingen als verdachten (waarvan driehonderd van voltooide misdrijven): dat zijn bijna vijfhonderd slachtoffers per jaar. In dezelfde periode werden meer dan drieduizend vrouwen verkracht, door een of meer vluchtelingen.’ 

Koopmans: “Deze verschrikkelijke aantallen zijn geen natuurverschijnselen die nu eenmaal moeten worden aanvaard wanneer grote aantallen mensen immigreren. Ten eerste niet omdat vluchtelingen sterk oververtegenwoordigd zijn, ongeveer zes keer hun bevolkingsaandeel, onder de verdachten van moord, doodslag en verkrachting. Ten tweede omdat de daders onevenredig vaak vluchtelingen waren die bij hun asielaanvraag geen identiteitsdocumenten voorlegden, valse informatie gaven over hun herkomst en leeftijd, en die niet konden worden uitgezet ondanks de afwijzing van hun asielaanvraag, ondanks eerdere asielaanvragen in andere EU-landen en/of ondanks een strafblad. De slachtoffers hadden niet slechts de pech op het verkeerde moment op de verkeerde plaats te zijn geweest. Duitse staatsburgers maken 87 procent van de bevolking van Duitsland uit. Bij toevallige dader-slachtofferrelaties zou dus ook 87 procent – in plaats van de werkelijke 5 procent – van de gedode vluchtelingen aan Duitse daders moeten worden toegeschreven. Duitsers die vluchtelingen doden: het is een dader-slachtofferpatroon dat zich uitstekend leent voor morele paniekzaaierij, zelfkastijding van de samenleving en politieke instrumentalisering, maar dat in feite uiterst zeldzaam. Veel van dit leed had vermeden kunnen worden als we een ander vluchtelingenbeleid hadden gehad.

Alles bij elkaar schetst dit een beeld van ernstige veiligheidslacunes met dodelijke gevolgen: vervalste of ontbrekende documenten, meervoudige identiteiten, onware verklaringen over land van herkomst en leeftijd, meerdere asielaanvragen op verschillende plaatsen, niet-handhaving van het Dublin-beginsel, zelfs wanneer asielaanvragen reeds in andere Europese landen waren ingediend en afgehandeld, gedogen van mensen die misdrijven hadden gepleegd of zich schuldig hadden gemaakt aan asielfraude, negeren van verplichtingen om het land te verlaten.

Een van de gevolgen van het falende asielbeleid van de Europese Unie is de groei van extreem-rechtse partijen. De politicologen Christian Stecker en Marc Debus toonden aan dat de vestiging van een vluchtelingenopvanglocatie de AfD bij de federale verkiezingen van 2017 grote stemmenwinst opleverde. In heel Europa hebben rechts-populistische partijen kunnen profiteren van de sterke toename van de asielmigratie. Het einde van de AfD leek nabij, ware het niet dat precies op dat moment de sterke vluchtelingenstroom de partij te hulp schoot. ‘Je kunt deze crisis een geschenk voor ons noemen,’ concludeerde Alexander Gauland later in een interview met Der Spiegel. ‘Natuurlijk hebben we onze opleving in de eerste plaats te danken aan de vluchtelingencrisis.” 

Koopmans: “Migratie is een dankbaar thema voor politieke partijen om kiezers te mobiliseren. Niet alleen ter rechterzijde, maar net zo goed op links overigens, waar men het bestaande systeem weigert aan te passen omdat we daarmee zogezegd de Europese waarden op de helling zouden zetten. In de huidige polarisatie zit veel politiek kapitaal. Dat klinkt bijzonder cynisch, maar zo werkt politiek nu eenmaal. Rechts toont zich voorstander van een strenger migratiebeleid omdat het de eigen bevolking en cultuur wil beschermen. Links hanteert een waardendiscours en schermt met de mensenrechten. Waarom lenen asiel en migratie zich uitgerekend in Europa zich zo goed tot politiek gemoraliseer?”

Met een totaal van iets meer dan 2,2 miljoen asielzoekers die tussen 2014 en 2021 Spanje, Italië en Griekenland bereikten, betekenen deze cijfers dat ongeveer één op de honderd mensen die Europa probeerden te bereiken is omgekomen, en op de centrale Middellandse Zee-weg zelfs meer dan één op de vijftig (meer dan 2 procent). In sommige jaren lag dat cijfer nog aanzienlijk hoger. Zo eindigde in 2019 tussen de 5 en 8 procent van de oversteekpogingen op de centrale Middellandse Zeeroute fataal, afhankelijk van de berekeningsmethode. Dit zijn sterftecijfers die vergelijkbaar of zelfs hoger zijn dan die in de ergste burgeroorlogen ter wereld: de Syrische burgeroorlog heeft tot dusver naar schatting 350.000 levens geëist, wat overeenkomt met 1,7 procent van de Syrische bevolking aan het begin van de burgeroorlog. Al met al is asielmigratie naar Europa verreweg het dodelijkste migratiesysteem ter wereld: bijna 70 procent van alle migratiegerelateerde doden wereldwijd sinds 2014 was bij de zeemigratie over de Middellandse Zee en naar de Canarische Eilanden en langs de routes door de Sahara te betreuren. Mannen domineren bijna alle vluchtelingengroepen. Van de vluchtelingen die eind 2020 in Duitsland verbleven, was 61 procent man. Voor sommige landen van herkomst is het aandeel mannen nog hoger, zoals voor Guinee (79 procent), Gambia (91 procent) en Pakistan (74 procent). 

Aangezien de route naar Europa vaak alleen mogelijk is met de hulp van duurbetaalde smokkelaars, is asielmigratie ook sociaal-economisch selectief: alleen wie meerdere duizenden euro’s kan betalen voor de reis maakt kans om Europa te bereiken. Veel armere mensen, vrouwen, kinderen, ouderen en zieken blijven achter, terwijl jonge, gezonde mannen uit - relatief gezien - beter gesitueerde families de meeste kans maken op een ticket in de loterij die ‘Europees asielrecht’ heet. Dit is grotendeels het gevolg van een asielbeleid dat niet over de instrumenten beschikt om de behoeften van degenen die bescherming zoeken af te stemmen op de capaciteiten van de ontvangende samenlevingen. De groep afgewezen asielzoekers die niet kunnen worden uitgezet is sterk oververtegenwoordigd onder de daders van geweldsdelicten. Bovendien vergroten langdurige asielprocedures en trage integratie het risico dat vluchtelingen in de criminaliteit vervallen. 

Koopmans: Dat autocraten als Erdoğan en Poetin de EU kunnen chanteren met de dreiging van een nieuwe grote vluchtelingenstroom is geworteld in de kern van het Europese vluchtelingenregime: in het feit dat ten eerste alleen asiel kan worden aangevraagd door degenen die erin slagen een Europese grens over te steken, en ten tweede dat (bijna) iedereen die daarin slaagt kan blijven. Dit schept niet alleen een ideaal businessmodel voor smokkelaars, maar ook voor autocraten die er alleen voor hoeven te zorgen dat vluchtelingen de Europese grenzen bereiken om de EU onder druk te zetten. Deels gaat het hun om geld – dat zou nog overkomelijk zijn –, maar nog meer gaat het hen erom de EU het zwijgen op te leggen over hun mensenrechtenschendingen of hun buitenlandse militaire avonturen. Soms is er nog meer aan de hand, zoals in het geval van de Belarussische vluchtelingencrisis van 2021: hybride oorlogsvoering met als doel de EU en de NAVO te destabiliseren en tweedracht te zaaien. Het heersende vluchtelingenregime nodigt uit tot dergelijke strategieën, waardoor de positie van autocraten aan de buitengrenzen van Europa wordt versterkt, en het is daarmee in toenemende mate een veiligheidsrisico voor heel Europa geworden. 

Het bestaande Europese asielbeleid voldoet niet aan zijn humanitaire doelstellingen, noch ten aanzien van degenen die bescherming zoeken, noch ten aanzien van de landen van eerste opvang. Het dwingt mensen die bescherming zoeken hun leven te riskeren, leidt tot ernstige veiligheidsrisico’s en integratieproblemen, is al tientallen jaren een hardnekkige bron van politieke polarisatie, zowel binnen landen als tussen EU-lidstaten, en het maakt Europa kwetsbaar voor chantage door autocraten als Erdoğan, Loekasjenko en Poetin. Gezien de vele ernstige tekortkomingen is het niet verwonderlijk dat er al tientallen jaren wordt geprobeerd het asielrecht te hervormen, maar aan de fundamentele problemen is niet veel veranderd. Integendeel, de asielregelgeving is steeds moeilijker te overzien door de voortdurende toevoeging van nieuwe regels en de voortschrijdende jurisprudentie van nationale en Europese rechtbanken.

Koopmans analyseert niet alleen, maar komt ook met oplossingen. Zo pleit hij voor de vaststelling van een jaarlijks quotum voor humanitaire immigratie. Hoe groot dit quotum moet zijn en of het voor de hele EU of voor afzonderlijke lidstaten moet worden vastgesteld, zijn vragen waarover de politiek moet beslissen. Daarnaast pleit hij voor het aanwijzen en overhalen van geselecteerde contingenten vluchtelingen en het verplaatsen van de overige asielprocedures naar derde landen, bij voorkeur zonder inmenging van de EU, maar met een coalitie van landen als Duitsland, Zweden, Denemarken, Italië, Nederland en België. En dan van daaruit gaan praten met landen buiten Europa over terugname-akkoorden en over de doorvoering van asielprocedures. Koopmans verwijst naar de plannen van Denemarken en het Verenigd Koninkrijk om asielzoekers in ‘derde landen’ als Rwanda de asielprocedure te laten doorlopen. Verder pleit Koopmans voor meer en doeltreffender terugnameakkoorden met de herkomstlanden van asielzoekers, vooral die met een laag erkenningspercentage zoals de West-Afrikaanse landen. Vaak besproken pressiemiddelen zoals kortingen op de ontwikkelingshulp hebben het nadeel dat die niet de onwillige regeringen, maar de gewone bevolking van de herkomstlanden treffen. Financiële prikkels kunnen ook gemakkelijk contraproductief worden, omdat die de regeringen van de herkomstlanden ertoe verleiden hun burgers niet te ontmoedigen naar Europa te vertrekken, omdat zij een goede deal kunnen maken door een deel van deze emigranten terug te nemen. Bovendien zijn veel van deze landen sterk afhankelijk van het geld dat migranten in Europa overmaken. Dit geldt zowel voor de regeringen als voor veel families in deze landen, die er beide absoluut geen belang bij hebben de migratie naar Europa te beperken.

De koersverlegging van irreguliere naar reguliere migratiekanalen leidt volgens Koopmans tot een minstens even grote instroom als in het verleden, van mensen die werkelijk bescherming nodig hebben. Als met het gemiddelde jaarlijkse aantal in de EU en Duitsland erkende asielzoekers sinds 2013 plus de bescheiden hervestigingsquota in deze periode als richtsnoer nemen, resulteert dat in een aantal van 325.000 toe te laten personen voor de EU als geheel. Daarvan zal de helft naar Duitsland gaan. 

Zonder een daadwerkelijke beperking van de irreguliere asielmigratie kan men dus afzien van elke gedachte aan genereuze humanitaire quota en visa. Zonder een dergelijke beperking zullen de doelstellingen van de hervorming van het asielbeleid niet worden bereikt: het oplossen van de integratie- en veiligheidsproblemen die voornamelijk worden veroorzaakt door kansloze asielzoekers, het beëindigen van de sterfgevallen aan de buitengrenzen, de praktijk van pushbacks, het uitbesteden van de bescherming van de buitengrenzen aan autocraten, de daaruit voortvloeiende chanteerbaarheid door deze laatsten, enzovoort. 

In een interview met Doorbraak, een van de zeldzame onafhankelijke media in België, zei Koopmans: "We kunnen niet verder met het huidige Europese asielsysteem. Wie elke hervorming blokkeert, is de facto medeplichting aan de duizenden doden die elk jaar opnieuw  te betreuren vallen op de Middellandse Zeeroute. Ngo’s en asieladvocaten blokkeren élke poging om het huidige systeem te hervormen. Zelfs de denkpiste om de financiële uitkeringen die asielzoekers in tal van West-Europese landen ontvangen voortaan in te ruilen voor tegemoetkomingen in natura, is voor hen al enkele bruggen te ver.”

Tenslotte stelt Koopmans in De Asielloterij dat conservatieve politici zullen moeten aanvaarden dat een nieuw en juist asielbeleid alleen kan worden bereikt in combinatie met het openen van legale kanalen voor humanitaire en arbeidsmigratie, en dat het uiteindelijke doel niet minder migratie is, maar legale, gestuurde en anders samengestelde migratie. Indien irreguliere migratie wordt vervangen door legale migratie, zou dit niet in de laatste plaats ook kunnen bijdragen aan het stabiliseren van de overeenkomsten tussen de EU en haar lidstaten enerzijds en de landen van eerste opvang en de landen van herkomst anderzijds. Rechts krijgt iets terug: een einde aan illegale, ongecontroleerde migratie. Linkse partijen krijgen volgens Koopmans wat ze willen: veilige routes naar Europa voor echte vluchtelingen.