Pas als je beroofd wordt van het grootste goed dat we in West-Europa, in Nederland hebben, weet je wat vrijheid daadwerkelijk betekent.
Ze vertelde over haar kleinkinderen die nu de leeftijd hebben van de kinderen die in de oorlog zijn weggevoerd. En dat de kleinkinderen geen benul hebben wat het is om niet vrij te zijn. “Wat dat betreft is de bevrijding wel gelukt”. Ze vertelde over de bombardementen, dat er zwarte dingen uit de lucht recht naar beneden vielen. “Het is geen oefening,” had haar vader gezegd. “We moeten naar de kelder.”
Met vaste stem vertelt ze. Ze hapert niet, leest niet voor van een briefje maar het gaat zo uit het hoofd. Ze was acht toen de oorlog uitbrak, wat zou betekenen dat ze nu achterin de 70 is. Voor het eerst ben ik bij de jaarlijkse dodenherdenking in mijn Rotterdamse buurtje –zowel de buurman van 26 als de buurvrouw van 74 belden: ‘ga je mee naar de herdenking?’. Sure. Iedereen is uitgelopen, van de grijze dames die ik tegenkom bij de aquarobics tot de verre buurman die homo bleek te zijn #bummer. Er wordt hier dus echt iets aan dodenherdenking gedaan; heb ik achttien jaar lang een gedenkplaats in Bos en Lommer over het hoofd gezien of is die er gewoon niet?
Het gaat zoals de dingen gaan in Rotterdam-Kralingen: er is een welkomstwoord, de hoornblazer van het Korps Mariniers blaast het taptoe signaal, er wordt twee minuten stil gehouden, het Wilhelmus wordt ingezet, er worden vier kransen gelegd, gevolgd door het defilé langs het herdenkingskruis. Er is saamhorigheid en respect bij, van en voor de ongeveer dertig buurtbewoners die zijn uitgelopen. Onwillekeurig denk je aan de idioterie die telkens in de aanloop naar vier mei in Amsterdam moet plaatsvinden. Voetballen met kransen – het was de Amsterdamse volksport nummer 1 onder Job Cohens burgemeesterschap. Damschreeuwen – sinds enkele jaren vaste prik op de Dam. En dan nu een afgelaste lawaaidemonstratie.
Het zijn amateurs die op deze manier aandacht zoeken, krijgen en vinden. Amateurs, voor wie het te veel moeite is om aandacht voor hun zaak, hun idealen te krijgen op een ander moment dan 4 mei. Wat is de lol van goedkoop scoren? Wat bereik je door te schreeuwen op de Dam, precies op het moment dat niemand erop zit te wachten? Hoe cool is het om tegen je kleinkinderen te zeggen dat opa op vier mei tijdens de dodenherdenking op de Dam heeft geschreeuwd en is opgepakt? In Kralingen ging het over Robert, die bommen had geworpen: ‘niet in de oorlog hoor, maar toch. En wel lullig dat ‘ie twee keer z’n vliegtuig gecrasht heeft en meteen bij z’n eerste parachutesprong z’n Breitling is kwijtgeraakt’. Dat zijn de verhalen van echte mannen, niet van special snowflakes die denken dat schreeuwen, de kerncompetentie van baby’s, origineel is.
Het gedicht van Gytha Nijenhuis, ‘Dichter bij 4 mei’ wordt voorgedragen door een jongen van de scouting. De eerste regel raakt me meteen: “Het liefst willen we vergeten”. Twee jaar geleden zat ik in Turkije, beroofd van mijn vrijheid als gevolg van uitspraken die Nederturken niet zinden. Hoe controversieel het ook klinkt, ik ben de mislukte nageboorte van gastarbeiders die de Turkse overheid ertoe aanzetten om mij een langere all inclusive in Turkije te geven, enorm dankbaar. Pas als je beroofd wordt van het grootste goed dat we in West-Europa, in Nederland hebben, weet je wat vrijheid daadwerkelijk betekent. Nooit, maar nooit wil of zal ik dát vergeten. Nooit, maar nooit weer wil ik dat meemaken.
Maar eenieder die denkt dat vrijheid een grap is, waarmee je kunt spotten als het je uitkomt, gun ik een vrijheidsberoving die ze nooit zullen vergeten.
