Geenstijl

Ceci n'est pas une Centrale Bank

Toen de euro op de ontwerptafel lag, was er al veel mis. De ontwerpers hadden politieke doelen voor ogen en maar weinig verstand van economie en financiële markten. Gelukkig was het Weimar-trauma van de Duitsers zo sterk dat zij er voor zorgden dat de ECB op een goede leest gezet geschoeid (overigens, zonder de schuldgevoelens van de Duitsers met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog, was de euro er nooit gekomen). De ECB was ontworpen als een Bundesbank op Europees niveau, met strikte regels en één mandaat: een stabiel lage inflatie (max 2%). Deze week werd het Bundesbank-ontwerp echter definitief bij het grofvuil gezet.

Dit komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. De ECB is al sinds 2008 van het originele Germaanse pad geraakt en heeft koers gezet in zuidelijke richting. En deze week voegde de ECB het woord bij de daad: de inflatiedoelstelling is nu een gemiddeld niveau van inflatie van 2%. Dat betekent dat de inflatie de komende jaren boven de 2% mag uitkomen, omdat we de afgelopen jaren een zeer lage inflatie hadden.

Daar bleef het echter niet bij, want de Groene golf heeft ook toegeslagen bij de ECB. Zo ziet de ECB zichzelf nu als een instituut dat ook het klimaat moet gaan redden (ik vraag mij overigens af of hier geen verdragswijziging voor nodig zou moeten zijn). An sich een moeilijk verkoopbare verandering, ware het niet dat de financiële spindoctors met argumenten zijn gekomen die er bij de relevante mensen ingaan als zoete koek. 

Zo lopen bedrijven die niet inspelen op klimaatverandering een verhoogd risico op faillissement. Als er minder water voorhanden is, of de temperatuur stijgt een aantal graden, of de voorraadkamer loopt onder water na atypische stortbuien, dan kan dat de bedrijfsvoering schaden. Mocht dit al een probleem zijn, dan zouden bedrijven zich daar snel genoeg aan aanpassen zou je zeggen (of ze gaan failliet), maar de ECB denkt daar nu dus anders over. En de experts? Die vinden de argumenten blijkbaar steekhoudend en vinden het allemaal prima. 

In plaats van dat bedrijven zich dus aanpassen aan nieuwe omstandigheden, worden zij nu geforceerd om maatregelen te treffen. 

Één van de manieren waarop dit kan gaan gebeuren is via de risicoweging. Zoals de lezer vast weet, moeten banken kapitaal opzij zetten voor de leningen die zij hebben uitstaan. Hoeveel er opzij gezet moet worden hangt af van de risicoweging (Risk Weighted Assets, RWA). De bezittingen (zeg maar de leningen die de bank heeft uitstaan) worden gewogen naar risico. Zo hebben veel staatsobligaties nul risicoweging (omdat overheden goedkoop willen blijven lenen, maar dat is een verhaal voor een andere keer). Hoe risicovoller de bedrijfsleningen, des te meer kapitaal opzij gezet moet worden door de bank en dat is duur en gaat ten koste van de winstgevendheid van de bank.

In de toekomst kan de ECB het RWA-systeem gebruiken om Groene projecten te promoten en grijze projecten/bedrijven te benadelen. Door de risicoweging op Grijs flink te verhogen (wat betekent dat banken hiervoor meer kapitaalbuffers moeten aanhouden) en die op Groen te verlagen, worden banken gedwongen om makkelijk geld uit te lenen aan Groene bedrijven en projecten, maar niet aan de Grijze. 

Een andere manier voor de ECB om de Groene Transitie af te dwingen is het bevoordelen van Groene obligaties (schulden). Deze zogenaamde Green Bonds kunnen verschillende waarden toegekend krijgen als onderpand. Zo worden obligaties vaak als onderpand door banken gebruikt om leningen te kunnen vergeven aan consumenten en bedrijven. Het kapitaal dat hiervoor opzij gezet moet worden, kan dus een portefeuille met obligaties zijn. De ECB kan de onderpandscriteria zodanig veranderen dat Green Bonds meer waarde als onderpand hebben dan Grijze. Hierdoor zal er meer vraag ontstaan vanuit financiële instellingen naar Green Bonds en minder naar Grijze. Het effect van deze verandering in vraag is dat de rente op Grijze schulden zal stijgen en de rente op Groene zal dalen. Hiermee worden Groene projecten en bedrijven dus nog gemakkelijker te financieren. Het omgekeerde geldt voor de Grijze bedrijven.  

Ook kan de ECB haar opkoopprogramma (QE) waar het met "geprint" geld obligaties in de markt opkoopt zodanig veranderen dat ze meer voor Groen gaan dan voor Grijs. Dit heeft wederom het effect dat rentes op Groene schulden dalen en die op Grijze stijgen.

Tezamen zijn deze drie maatregelen (en er zijn veel meer mogelijkheden voor de ECB om de Groene Transitie af te dwingen) meer dan genoeg om een enorme impact te hebben op bedrijven en consumenten en dus op de economie. Veel ondernemers (en politici) onderschatten het directe effect van deze maatregelen op hun bedrijf; het zal een gevecht op leven en dood zijn (geen of te dure financiering zal het einde betekenen van vele bedrijven). 

De indirecte gevolgen van deze maatregelen zijn ook significant te noemen; prijzen zullen stijgen, winstmarges zullen krimpen en volumes zullen uiteindelijk dalen omdat de geforceerde kapitaalsallocatie zal leiden tot minder bang for your buck dan in het huidige economische systeem. Dit is iets waar politici geen kaas van gegeten hebben, want zij zijn verblind door idealen en/of persoonlijke belangen. Een gratis lunch bestaat niet en de Groene Transitie gaat vooral enorm veel geld kosten, wat uiteindelijk in de prijzen en volumes te zien zal zijn.

Het laat ook zien dat de ECB nu echt niet meer de ECB is. De Groene Transitie is vooral een politiek project, dus het nieuwe mandaat van de ECB om ook klimaatverandering tegen te gaan is het bewijs dat elke pretentie van politieke onafhankelijkheid van de ECB nu overboord is gegooid. De ECB is van een onafhankelijke centrale bank op een Bundesbank-leest in een puur politiek instrument veranderd, in handen van een totalitaire elite. Daar kon zelfs de USSR nog een puntje aan zuigen.