De rente op 10 jaars Amerikaanse staatsobligaties heeft de afgelopen weken enorme sprongen gemaakt. De beweging omhoog in de 10 jaars rente (zeg maar de rentevoet die de Amerikaanse regering moet betalen om voor 10 jaar vast te lenen), was niet alleen groot maar ook snel. Het is met name die snelheid die enkele partijen in de problemen heeft gebracht. Nu is het de vraag wat de oorzaak van deze snelle stijging is. Toenemende inflatie is de meest genoemde reden, maar of dat de echte dan wel enige reden is, valt te betwijfelen.  Zo is er een spel gaande tussen de banken en de Amerikaanse centrale bank. De interne spanningen tussen Biden en Warren maken het geheel nog gecompliceerder.

De meest genoemde reden voor de stijging in de 10 jaars rente is de snel toenemende inflatie. In de VS zijn de prijzen van staal en hout met respectievelijk 65% en 60% gestegen in de laatste 6 maanden. Met de grondstofindex op een 8 jaars hoogtepunt, is het duidelijk dat toenemende inflatie niet alleen een Amerikaans fenomeen is maar ook een mondiaal fenomeen.

Er valt echter wel wat af te dingen op de houdbaarheid van deze prijsstijgingen. Zo hebben Covid en de Covid maatregelen de aanvoerlijnen behoorlijk geraakt. Veel sectoren hebben ingeteerd op voorraden en/of productiecapaciteit uitgeschakeld. Nu de vraag sterker/sneller toeneemt dan verwacht (bijvoorbeeld voor bouw, verbouwingen, distributie en zo verder), kan er TIJDELIJK niet voldaan worden aan de vraag. In sommige gevallen is er zelfs sprake dat de vraag niet eens zo hard toeneemt en dat het probleem geheel bij de aanbodzijde ligt. Hierdoor bieden afnemers elkaar op om de (tijdelijk) schaarse goederen te bemachtigen. Dit is een wezen cost-push inflatie gedreven door productie & voorraadproblemen. 

In de agri-producten spelen ook weer factoren zoals stakingen (Argentinië) en exportbeperkingen (Rusland, Argentinië), de enorme groei in aantal varkens en dus varkensvoer behoefte in China (China had vorig jaar last van varkensgriep en zijn nu dus aan het heropbouwen), de wens van overheden om grotere voedselvoorraden aan te leggen (mede door Corona) en La Niña. Veel van deze redenen zijn wederom niet per se permanent te noemen.

Iene miene mutte

In november moeten de Amerikanen naar de stembus. De opiniepeilingen lieten steevast een voorsprong zien voor Biden, maar Trump is nu bezig met een flinke opmars. Nu hebben de peilingen een trackrecord waar zelfs een gemiddeld politicus zich voor zou schamen, dus of dat nu veel houvast kan geven is de vraag. Gezien de BLM en Antifa-protesten de Amerikanen alleen maar verder hebben gepolariseerd en er een grote groep twijfelaars is (was), lijkt het mij dat Trump weer gaat winnen. Net als de vorige keer, hoeft hij eigenlijk geen campagne te voeren voor deze twijfelaars; dat doen de Democraten c.s. voor hem. Volledigheidshalve zal ik grofweg uiteenzetten wat de impact zal zijn van Biden of Trump als president voor de komende vier jaar. De Amerikanen zullen het verschil echt merken, maar of dat ook voor de rest van de wereld zal gelden?

Voordat de verschillende gevolgen besproken worden, is het goed om te weten dat zowel in de Senate alsmede the House of Representatives verschuivingen kunnen plaatsvinden. Mocht de nieuwe President in beide een meerderheid krijgen, dan kan hij zijn verkiezingsbeloftes makkelijker uitvoeren. Mocht dat niet het geval zijn (iets wat Trump dus heeft meegemaakt), dan wordt het allemaal veel gecompliceerder, want dan moeten er veelal akkoorden met de tegenpartij worden gesloten. Met veto’s en executive powers kan de president het één en ander, maar het is verre van ideaal. Het nu volgende is gebaseerd op een meerderheid in beide “Houses” voor de nieuwe president. 

Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk. 

Deze titel is natuurlijk een totale rip van Adam Fergusson, maar het dekt de lading van deze column. Zoals vorige week is besproken, denkt Ray Dalio dat we op weg zijn naar een nieuw monetair systeem. Hij verwacht weer een soort Bretton Woods moment waar de grote machtsblokken een nieuw soort geld gaan bedenken. Het proces naar dit moment is nu in de versnelde fase gekomen door de corona lockdown. De economische depressie die dit teweeg brengt heeft overheden en centrale banken groots doen uitpakken. 

Deze noodpakketten zijn niet overal hetzelfde, maar de meeste behelzen simpelweg zeer sterk verhoogde overheidsuitgaven, belastinguitstel of zelfs verlaging van de belastingen (yess!) enerzijds en enorme monetaire verruiming anderzijds. Het extra geld wat “geprint” wordt, wordt gebruikt om de enorme toevloed aan staatsschulden op te kopen. Dit is monetaire financiering van de overheidsuitgaven. Iets wat we nooit zouden doen in de eurozone (Maastricht criteria, EMU-pact), maar we gaan het toch doen. Ondanks dat de Duitsers door de Weimar-hyperinflatie een genetische afkeer hebben voor inflatoir monetair beleid, zijn nu zelfs zij om. 

Gratis geld bestaat natuurlijk niet. Als geld printen welvaart voor iedereen zou opleveren, dan waren we nu allemaal rijk. Nee, er is een rekening en de vraag is waar die komt te liggen. Grofweg zijn de strijdlijnen tussen oud en jong (schuldenaren versus vermogenden), arm en rijk, werkenden en niet werkenden. Deze strijdlijnen gelden zowel binnen landen als tussen landen (dan wel machtsblokken).

Het verloop van deze fase op weg naar een nieuw monetair systeem zal dus asymmetrisch zijn. Op macroniveau zijn er eigenlijk twee specifieke strijdlijnen: landen met een wereldreservemunt-status versus de rest en landen met militaire macht versus de rest. De eerste is duidelijk waarneembaar: de VS en de eurozone. Hierbij is Amerika de absolute nummer één. De dollar is de grootste in internationale handel en de grootste in de buitenlandse reserves van landen. Op zeer grote afstand volgt de euro (zie hieronder).

Fiat-geld is gebaseerd op vertrouwen, en blijven mensen nog in deze munten geloven?!

Triomfantelijk werd aangegeven dat er geen eurobonds kwamen, maar wat er wel gebeurde, is erger. Via het ESM wordt 500 miljard uitgeleend in deze eerste tranche van de coronacrisis, de voorwaarden uit de twitter-berichten van onze minister, zitten niet in de schriftelijke overeenkomst. Sowieso was het allemaal theater voor de bühne, want de ECB koopt onbeperkt Italiaanse staatsschuld op.

Centrale Banken gaan steeds verder. Ooit was er een directe koppeling tussen hoeveel goud er in de kluis lag, en hoeveel bankbiljetten er in omloop waren. Dat werd losgelaten, en nog meer geld kwam in omloop. De waarde tussen bankbiljet en goud lag nog vast. Die waarde werd ook losgelaten. Steeds meer geld werd door primaire banken verzonnen en de markt opgeduwd.

Nu, een halve eeuw later, werkt dat niet meer. Centrale Banken moesten na de kredietcrisis staatsschulden van economisch sterke landen en obligaties van gezonde bedrijven opkopen, om op die manier nog meer geld de markt op te duwen. Maar ook dat werkt niet goed genoeg. Zelfs als primaire banken negatieve rente moeten betalen voor opgepot geld, weigeren ze uit te lenen.

De kogel is door de kerk in the Good Ol’ US of A. De centrale bank aldaar (Fed) heeft namelijk besloten om onbeperkt leningen op te kopen. Dit komt dus bovenop het fiscale steunpakket van USD 2,5 biljoen (en groeiende). De Amerikaanse economie zal worden overspoeld met liquiditeiten. Hoe gaat zo iets in zijn werk? Is het een goede beslissing gegeven de corona situatie? En is het een goede beslissing op lange termijn? 

Voor de mensen die niet bekend zijn met de financiële sector zal het wellicht een stukje betekenisloos nieuws zijn geweest, maar voor de financiële intimi, is de Fed nu echt een grens over gegaan (iets met Weimar). Simpel gezegd gaat zij nu geld printen waarmee zij allerlei schulden (obligaties) gaat opkopen. Deze schulden zijn nu in het bezit van banken, verzekeraars, pensioenfondsen en andere beleggers. Deze krijgen dus geld van de Fed in ruil voor de leningen die zij in bezit hebben. En gezien het geld er eerst niet was, neemt het aantal liquiditeiten in de markt toe. 

Gezien deze beleggers niet per se in geld (cash) willen blijven zitten (pensioenfondsen mogen dat regeltechnisch niet eens), zullen zij de opbrengsten weer aanwenden om financiële instrumenten te kopen (aandelen, obligaties, futures, ETF’s en zo verder). Temeer, omdat ze weten dat de Fed elke dag van alles zal opkopen. Immers, als een belegger weet dat er een grote koper zal zijn, dan weet hij dat de prijs omhoog zal gaan ceteris paribus. Hij gaat er dus “voor liggen”. Dit heeft front running en is normaal illegaal (je benadeelt je klant, de kopende partij). Maar in dit geval, wil de Fed dat je haar gaat benadelen! Daarom maken ze het ook wereldkundig. Iedereen hoort/leest/ziet dit, dus iedereen gaat bijkopen (of houdt op met verkopen), waardoor de financiële markten ophouden met crashen.

Al met al denk ik dat er goede stappen zijn gezet, maar het pakket had groter en breder gemogen (voorzetje: half jaar alle belastingen 50% lager)

Zoals in het vorige bankblog was beschreven, moeten overheden groots en snel ingrijpen om een systeemcrisis te voorkomen. Het zijn maatregelen die normaal gezien linea recta naar de prullenbak verwezen dienen te worden. Echter, gegeven de al vele bestaande misallocaties in de economie in combinatie met de drastische maatregelen tegen de corona-uitbraak, dreigt nu het gehele financiële systeem om te vallen. Deze systeemcrisis zal alles en iedereen met haar mee de afgrond in sleuren. Trump heeft dat begrepen (althans, zo handelt hij nu) en met hem de meeste Congresleden. Ook budgettijger Duitsland is om en Nederland heeft nu eindelijk wat stappen gezet. Maar is het genoeg?

Net als in 2008, waren de Amerikanen een stuk sneller en voortvarender met ingrijpen. Ook hier was het om een systeemcrisis te voorkomen. Achteraf hebben allerlei betrokkenen ook toegegeven dat we met zijn allen door het oog van de naald zijn gekropen. Nu, 12 jaar later is het weer zo ver; de (oorzaken van de) misallocaties die er in 2008 waren, zijn nooit aangepakt. Sterker nog, maatregelen die zijn genomen sinds 2008, zijn voor een groot gedeelte verantwoordelijk voor de toegenomen fragiliteit van het financiële stelsel vandaag de dag. Dus wat er nu moest gebeuren, om de favoriete term van Lukas Daalder (CIO Blackrock en mijn mentor bij mijn eerste werkgever) te gebruiken, was een fiscale bazooka.