Precies de redenen waarom de wereld in de problemen zit, worden aangedragen als de oplossing.

Het Internationaal Monetair Fonds heeft een weer eens een idee gelanceerd genaamd: “Giving Everyone a Fair Shot”. Zoals elke bureaucratische instelling het betaamt, heeft deze VN-instelling wel een vaag concept van het probleem, maar weigert het de oorzaken aan te pakken. Sterker nog, het IMF komt waar het al decennia lang mee komt: slechte beleidsadviezen. Dat ze jaar in jaar uit ontwikkelingslanden van desastreuze adviezen en misplaatste financiële hulp hebben voorzien, doet er niet toe, want in de wereld van de maakbare samenleving club zijn intenties altijd belangrijker dan uitkomsten (voor zo ver ze überhaupt de uitkomsten erkennen). Nu lanceren ze dus een beleidspakket waar Joop den Uyl zijn vingers bij zou aflikken.

Allereerst het probleem wat is geconstateerd door het IMF: het is allemaal wat oneerlijk verdeeld in de wereld. Goh, zou het? Maar waar zit het oneerlijke in, zou de vervolgvraag moeten zijn. Dat niet iedereen zo goed kan voetballen als Messi, dat is nu eenmaal zo; de focus dient dus te liggen op dezelfde kansen en niet op dezelfde uitkomsten. Gelukkig zit het IMF niet geheel in het laatste kamp, want het spendeert aandacht aan enkele oorzaken in haar publicatie (educatie en effectiviteit overheden bijvoorbeeld). Maar helaas ligt de nadruk toch op de uitkomsten.

Zo komt het IMF met de volgende recommandaties:

1)           Hogere vermogensbelasting

2)           Hogere erftaks

3)           Meer progressieve belastingtarieven

4)           Tijdelijke (lol!) Covid solidariteitsbelastingen op bepaalde inkomens

5)           Hogere belastingen op consumptie

Grofweg valt het recept van het IMF samen te vatten als een nog grotere overheid met nog meer belastingen. Precies de redenen waarom de wereld in de problemen zit, worden aangedragen als de oplossing. De typische manier van denken bij elke politieke instelling.

Ze willen een soort EU maar dan op wereldniveau

De term big reset wordt al een tijdje gebezigd en is al deels aan bod gekomen in dit blog. Zoals voorheen beschreven, was deze term tot voor kort vooral voorbehouden aan de “outside the box” denkers, maar nu ligt dat anders. Met een kleine naamsverandering, vast ingegeven door die vervloekte woke marketeers, is de Big Reset omgedoopt tot de Great Reset. Great betekent namelijk groots en heeft een positievere connotatie dan Big. Dat is in mijn ogen dan ook het enige positieve er aan. Er ligt een geforceerde groene, digitale en onmenselijke toekomst in verschiet als de wereldleiders hun plannen daadwerkelijk kunnen gaan uitrollen.

Mijn originele gedachte was om de reset van schulden, en alle manieren waarop dat kan worden voltrokken, in kaart te brengen voor een klant. Uiteindelijk nam mijn leesopdracht mij ergens anders heen. Als eerste was het World Economic Forum (WEF) aan de beurt. De organisatie die de meesten kennen van de jaarlijkse ontmoeting in Davos (in 2021 in Singapore!):

“As we enter a unique window of opportunity to shape the recovery, this initiative will offer insights to help inform all those determining the future state of global relations, the direction of national economies, the priorities of societies, the nature of business models and the management of a global commons. Drawing from the vision and vast expertise of the leaders engaged across the Forum’s communities, the Great Reset initiative has a set of dimensions to build a new social contract that honours the dignity of every human being.”

Uiteindelijk komt de grote onblusbare bosbrand die bijna alles tot de grond zal doen afbranden. 

Sinds de kredietcrisis uitbrak hebben centrale banken maatregelen genomen die enkele jaren daarvoor nog als ondenkbaar werden bestempeld. De kritiek van menig marktvorser was dat deze onorthodoxe monetaire maatregelen inflatoir zouden zijn. Deze groep criticasters, waar ondergetekende ook bij hoort, hebben maar deels gelijk gehad. Deels ligt dat aan hoe/waar inflatie wordt gemeten en de tijdspanne waarin het zich allemaal zou moeten ontvouwen. Maar de achterliggende processen die al jaren en jaren geleden in gang zijn gezet, lijken nu te veranderen en/of te versmelten tot een perfecte inflatiestorm.   

Als er naar de financiële markten wordt gekeken, zijn veel investeringscategorieën flink gestegen in prijs sinds de centrale banken hun extreme beleid hebben ingevoerd. Aandelen, vastgoed, obligaties, hebben mooie opgaande koersgrafieken laten zien. Daar was het inflatoire effect van het gevoerde monetaire beleid dus goed te zien. Er was meer geld die een nagenoeg gelijk gebleven aantal financiële waardes najoeg: inflatie. Veel van deze financiële waarden zitten echter niet in het inflatiemandje, dus de officiële inflatie laat nauwelijks wat van deze prijsstijgingen zien.  

Als er gekeken wordt naar de gewone economie, dan was daar inderdaad bar weinig inflatie waar te nemen. Nu valt er ook hier het één en ander af te dingen op hoe inflatie wordt gemeten, maar los daarvan zijn er verschillende redenen voor dit fenomeen. Enkele daarvan stonden recentelijk in een column van Matthijs Bouman in het FD. De econoom bespreekt daarin een boek waarin gesteld wordt dat enkele gebeurtenissen verantwoordelijk waren voor de wereldwijde neerwaartse prijsdruk. Zo dropte in de jaren 80 en 90 het net opengestelde Oost-Europa en China honderden miljoenen goedkope arbeidskrachten op de wereldmarkt. Daarnaast heeft de babyboom in de tweede helft van de 20e eeuw uiteindelijk ook voor meer aanbod gezorgd. Al met al heeft dit de factor arbeid nooit echt in staat gesteld om harde looneisen te stellen; immers, van arbeidsschaarste was geen sprake. Hierdoor is de inflatie laag gebleven.

In veel productcategorieën was er zelfs sprake van deflatie. Nu is deflatie net zo’n (expres?) onbegrepen fenomeen als inflatie, dus deze termen behoeven wat uitleg. 

Veel mensen denken dat kwijtschelden van schulden geen slachtoffers kent, maar de één zijn schuld, is de ander zijn bezit.

In dit blog is het schuldenprobleem wel vaker genoemd en dat is niet voor niets. Het grootste probleem wat wij hebben draait om schulden. Schulden bepalen ons gedrag en dat van bedrijven en overheden. Ze zijn vaak de aanleiding voor allerlei conflicten, van handelsoorlogen tot militaire oorlogen. Alles draait uiteindelijk om schulden.

Schulden aangaan hoeft geen slechte zaak te zijn. Als met het geleende geld een investering wordt gedaan die uiteindelijk meer oplevert, dan kan daarmee de rente en de schuld worden afbetaald en blijft er een winst over als beloning voor de ondernemer die het risico nam. Maar een consument die leent om bijvoorbeeld een TV te kopen haalt zijn toekomstig inkomen naar nu, wat dus betekent dat de consument in de toekomst minder te besteden heeft. Bijkomend nadeel in vergelijking met het eerste voorbeeld, is dat de TV de consument geen extra inkomen oplevert, waardoor de toekomstige consumptie van de consument niet alleen gedrukt wordt door de aflossingen van de lening, maar ook door de interest die betaald moet worden. Dat heet in goed Nederlands: short term gain, long term pain. 

Nu zijn er vele gradaties tussen voorbeeld één en twee, maar het wordt pas echt gecompliceerd als de tweede en derde (etc.) orde effecten worden meegenomen. De consument die een lening afsloot om de TV te kopen zorgt voor een productieprikkel bij de TV producent. Die breidt de fabriek weer uit wat weer werk oplevert voor de bouwbedrijven. Die leveren weer werk op voor de leveranciers van bouwmaterialen en zo verder. De economie groeit en ondernemers en consumenten maken beslissingen die hierop gebaseerd zijn. De één versterkt de ander en iedereen voelt de welvaart. 

Landen zoals Portugal, Spanje, Italië en Griekenland zitten te springen om stevige inflatie van de euro.

Christine Lagarde kondigde aan dat de economische vooruitzichten van de EU tegenvallen, de inflatie is te laag en de ECB gaat er onder haar leiding met een gestrekt been in. Kunstmatig lage rente en het opkoopprogramma wordt herstart. Ongekend agressief beleid gezien de huidige economische voorspoed van gemiddeld anderhalf procent groei. Christine geeft in het EP toe dat rijke landen de rekening krijgen.

Klaas Knot haalt namens De Nederlandse Bank hard uit naar haar ideeën. Werkloosheid is laag, lonen stijgen (=inflatie), de prijsvorming op financiële markten is verstoord en “overmatig risicozoekend gedrag” op de huizenmarkt geeft stijgende huizenprijzen. (=inflatie). De vertraging van de economie zorgt er alleen voor dat de gewenste geldontwaarding iets op zich laat wachten.

Landen zoals Portugal, Spanje, Italië en Griekenland zitten te springen om stevige inflatie van de euro. Deze landen hebben hun staatsschuld altijd via inflatie laten verschrompelen, in plaats van daadwerkelijk af te lossen. De staatschuld van Italië zit ruim boven de 2400 miljard, een procentje extra inflatie levert hun 24 miljard op, een procentje minder rente 24 miljard.

Een meerderheid van de EU heeft problematische schulden, dus is er een politieke meerderheid die te laten verwateren. Italië betaalt nu al 70 miljard per jaar aan rente. Zelfs hun onderwijs is goedkoper. Mocht de rente op haar staatsobligaties van 3% naar 4% stijgen, dan stijgt hun begrotingstekort van 2,4% naar 3,7% BBP. (hun staatsschuld is immers 132% BBP).

De armere landen van de EU kunnen hogere rentes simpelweg niet betalen, en hebben enorme inflatie nodig om hun staatsschulden te verwateren. Het lukt hun niet hard genoeg te groeien om oude schulden in verhouding te krijgen. De euro is te sterk. Ze dromen nog van een wereld waar schulden katholiek werden vergeven en vergeten. De euro eist discipline die er niet is.