Hee. Een MH17 'StaVaZa'-debat. De stand van zaken over het JIT-rapport van vorige maand, waar nog wel wat kritische vragen bij te bedenken zijn. Van der Steur en Koenders zijn bij het debat aanwezig, maar premier Rutte - u weet wel, de man die niet zou rusten tot de onderste steen boven is - probeerde onder het parlementaire toetsmoment uit te komen. Pas na herhaaldelijk en openlijk aandringen (1), is zijn naam door de VVD snel aan de presentielijst toegevoegd (2). Triest weer. Ook de rechtsvervolging van de daders komt vanmiddag aan bod en dat verhaal kreeg afgelopen week een nieuwe dimensie: president proleet Poroshenko dreigde Rutte met belemmering van het onderzoek als de kukidentpremier van alle voorstemmers niet tekent bij het associatie-kruisje. Zo gaan de Oekraïense vrienden van Brussel dus over lijken. 'Misselijkmakend', constateerde Harry terecht. Het gangstermeisje dat namens Kiev in de Kamer was dinsdag, bevestigde Poro's intimidatietactiek: 'alleen als Nederland tekent, wordt het MH17-onderzoek beter', zei ze. Waarmee ze dus impliciet toegeeft dat er nu dus nog dingen aan schorten. De afspraken voor rechtsvervolging, bijvoorbeeld. Ja, dan snap je wel dat Rutte - die graag herkozen wil worden - zich eigenlijk niet wil laten zien bij het debat dat om 16u30 begint op LIVERADAR24.

Vlucht MH17 is neergeschoten met een BUK-raket die vanuit Rusland naar Oost-Oekraïense separatisten is gebracht. De raket is afgeschoten vanaf een veld dat in de zomer van 2014 in handen was van pro-Russische rebellen. Daarna is het wapen terug naar Rusland gereden. Dat heeft het Joint Investigation Team vandaag bekend gemaakt naar aanleiding van hun onderzoek. Uit tapgesprekken die het JIT heeft ganalyseerd, blijkt dat de BUK "besteld" werd. Het JIT beschikt over tapgesprekken van Russen die praten over de BUK, zowel voor als na de ramp. Er zijn honderd "betrokkenen" in beeld bij het onderzoeksteam, dat benadrukt dat het niet automatisch allemaal verdachten zijn. Wel blijkt uit alles dat het Ze Rusjuns zijn geweest, en dat Oekraïne hoe dan ook geen blaam treft. De Russen beweren inmiddels op hun beurt dat Oekraïne het bewijsmateriaal heeft vervalst, dat Rusland zelf buiten het onderzoek werd gehouden en dat het allemaal een "bad joke" is. Maar dat zijn ze zelf natuurlijk ook met hun steeds wisselende verklaringen, dus dat is nogal pot/ketel - al zegt het JIT wel dat de laatste versie van het Russische verhaal "niet strijdig" is met hun eigen bevindingen. De perspresentatie van vanmiddag is hierboven integraal terug te kijken (dankzij Russia Today, lol). Onze eigen staatsomroep zapte zelf overigens na een paar persvragen al weg, toevallig net toen wat Russische journalisten (of trollen) in de zaal vragen gingen stellen. De complete presentatie van het JIT en de daarin gebruikte video's staat ook op de website van het Openbaar Ministerie. Hieronder nog wat losse eindjes die ons opvielen. Kritiekpunten op het onderzoek Hoewel de perspresentatie solide was, en ditmaal gelukkig niet zo vreselijk theatraal als in oktober 2015 met de OVV en dat dramatisch verlichte wrak, hebben we niet zo gek veel nieuws gehoord. BUK was bekend, dat ie Russisch zou zijn ook, en dat het ding heen en weer gereden werd, hadden we ook al eerder gehoord en gelezen. Wat dat betreft is de lijn van zowel OVV als Bellingcat (!) goed gevolgd door het JIT. Toch zijn er nog onbeantwoorde vragen. 1. Wat was het doelwit? Zo beweert het JIT dat er nu wél met de luchtverkeersleiders van dienst is gesproken (dat heeft de OVV destijds niet gedaan) en ook dat er voldoende radarbeelden beschikbaar waren, zowel van de Russen als van Oekraïne, om solide conclusies over het lot van MH17 op te baseren. Onder andere dat er volgens hun zeggen géén tweede toestel bij MH17 vloog. Maar de vraag blijft toch staan: waar wilden, of dachten, de daders op te schieten? Natuurlijk, dat is een vraag die alleen de daders zelf kunnen beantwoorden, maar dat neemt niet weg dat het JIT hem zelf ook mag opwerpen. Vooral omdat de tapgesprekken die het JIT liet horen, overduidelijk suggereren dat er zwaar luchtgeschut besteld werd om tegen Su-25 straaljagers in te zetten - niet om een commerciële airliner mee uit de lucht te knallen. Het verschil in shape, size & speed tussen die dingen is groot - hoe maak je dan toch die vergissing? 2. Dubieuze SBU-taps De bron van de tapgesprekken is, zo werd pas duidelijk na een vraag van de in de zaal aanwezige Joost Niemöller, de Oekraïense geheime dienst, de SBU. Hieronder het gesprek waarin een BUK "besteld" wordt vanuit separatistische hoek: Er zijn in totaal 150.000 opgenomen telefoongesprekken beluisterd. Kwamen die allemaal van de SBU? Zo ja, hoe betrouwbaar zijn die, aangezien Oekraïne overduidelijke politieke belangen heeft bij Rusland als dader. In de beste ouwe Sovjet-tradities zijn ze in Oekraïne ook niet vies van een propagandaspelletje meer of minder - zeker in oorlogstijd. En is het niet vreemd dat de Oekraïense afdeling van het JIT gerund wordt door Vasyl Vovk, die zelf SBU'er is? (bron) Het JIT-verhaal leunde vandaag sterk op die SBU-taps, en ook op het sporenonderzoek van Bellingcat - waarvan baas Eliot Higgins voor een NAVO-filiaal werkt. Zonder te willen zeggen dat ze ongeloofwaardig zijn, of ongelijk hebben: het proeft toch een beetje als slagers die hun eigen vlees keuren - en daarom blijft een kritische houding naar het onderzoek noodzakelijk.

Op persconferentie #MH17 was ik de enige die vroeg: Waar komen aftgetapte telefoongesprekken vandaan? Antw: Oekaïense geheime dienst.

— Joost Niemoller (@JoostNiemoller) 28 september 2016

3. Het open luchtruim Laten we aannemen dat de taps echt zijn en niet, zoals de Russen meteen roepen, bewerkt of gefabriceerd. Dan is de diplomatieke briefing van 14 juli 2014, waarin Kiev waarschuwde voor mogelijk zwaar (Russisch) luchtafweergeschut in het oosten van Oekraïne, wederom relevant. Het JIT liet vanmiddag alleen een tapgesprek van 16 juli horen, maar wie zegt dat er vóór die datum niet ook over BUKs is gebeld, en dat de SBU dat opgevangen heeft in 1 of meer van de 150.000 gesprekken? Kiev besloot niet voor niets om andere landen te waarschuwen voor mogelijke gevaren, in een briefing waar Nederland bij was, maar niets mee gedaan werd. Rutte heeft het bestaan ervan zelfs met opzet verzwegen, tot VPRO Argos het document boven water haalde (volledige tijdlijn). De informatiepositie van Nederland vóór 17 juli 2014 blijft volstrekt onbesproken bij het JIT. Maar ook de rol van Oekraïne is weer im Frage: Waarom sloot Kiev het (commerciële) luchtruim sowieso niet, als ze via die telefoontaps wisten dat er om BUK-installaties werd gevraagd? Wat dééd MH17 daar nog?

@BartNijman Vreemd is dat de BUK werd afgeluisterd (SBU ?), dus men wist SAM aanwezig=> luchtruim niet gesloten, en geen MIL vliegers?

— Robert Mieremet (@RMieremet) September 28, 2016

4. De rechtszaak Er zijn 100 betrokkenen "in beeld" bij het JIT, met naam en toenaam. Maar er is nog steeds niks bekend over aanpak en invulling van een eventuele rechtszaak, mocht het er ooit van komen Is er een plan voor de vervolging? Wie gaat die betrokkenen, of verdachten, ondervragen? Waar, in welke rechtbank, in welk JIT-land? Rusland heeft medewerking beloofd, via een resolutie in de VN Veiligheidsraad, maar er is - of lijkt - nog helemaal niets geregeld te zijn inzake strafvervolging. Wanneer denkt het OM daar helderheid over te hebben?

@PieterOmtzigt pic.twitter.com/gYbFJV3gyw

— Ernst Lissauer (@ErnstLissauer) September 28, 2016

Conclusie: Het JIT-onderzoek legt wat puzzelstukjes dichter en strakker tegen elkaar. Eerder geconcludeerde conclusies worden harder en aannemelijker. Dat de BUK Russisch was, is nagenoeg waterdicht aangetoond, dankzij maar ook ongeacht Bellingcat. Maar de bron van de taps is tainted, de stelligheid waarmee het JIT geen nieuwe/andere (primaire) radarbeelden nodig zegt te hebben is opvallend, het uitblijven van een vervolgingsplan is zorgelijk en de rol van Oekraïne zou met meer bedachtzaamheid bekeken moeten worden dan het JIT nu lijkt te doen. Hoewel MH17 alle schijn heeft van een bijzonder ongelukkige samenloop van omstandigheden (genegeerde briefings, onterecht open gehouden luchtruim, target lock op het verkeerde toestel, blunders, fouten en fuckups van alle betrokkenen), zou het spreekwoord 'waar twee vechten, hebben er twee schuld' wat minder eenzijdig op Moskou, en dus ook wat kritischer op Kiev geprojecteerd moeten worden.

Rol Oekraïne (o.a. open laten luchtruim) volledig genegeerd in #MH17 JIT rapport.

Heeft Oekraïne misschien haar vetorecht gebruikt?

— Niemands Knegt (@NiemandsKnegt) September 28, 2016

Raar MH17-nieuws. Op 28 september gaat het JIT vertellen waarmee MH17 werd neergeschoten, en waarvandaan. Maar het is net of niemand dat mocht weten, want het werd gisteren stilletjes gemeld in de Aziatische krant The Straits Times. Jeroen Akkermans bij RTL Nieuws belde het even na met de Nederlandse onderzoeksleider, Wim de Bruin, en die bevestigde het verhaal. Een rare gang van zaken, weer. De Nederlandse pers heeft geen persbericht ontvangen. Op de MH17-pagina van de website van het OM dateert het laatste bericht uit juli. En een Aziatische krant komt met een summier bericht dat zo summier is, dat iedereen er overheen leest. GeenStijl had onlangs al wel van een nabestaande vernomen dat er weer een MH17-bijeenkomst kwam - maar niet dat het hele internationale Joint Investigation Team op 28 september in die vergadering bekend maakt 'welk wapen er gebruikt is en vanaf welke plek er is gevuurd op de Boeing van Malaysian Airlines', inclusief persconferentie over het strafrechtelijk onderzoek. Raarrr. Dat het een BUK was, had de Onderzoeksraad voor de VVD in oktober 2015 al geconcludeerd. Ook een (ruwe, ruime) locatie van 320 vierkante kilometer in Oost-Oekraïne van waaruit de raket afgevuurd was, stond al in dat rapport. Kennelijk weet het JIT nu preciezer waar het moordwapen vandaan kwam - maar het wacht tot 28 september om dat te vertellen. Maar over de daadwerkelijke daders weten ze daarbij waarschijnlijk nog steeds niets te vertellen, aldus het OM. Het klinkt derhalve weer allemaal heel erg geënsceneerd, die bijeenkomst van 28 september. Bovendien wordt over 1 kwestie nog steeds iets nadrukkelijk gezwegen, ook door Rutte, Koenders en Van der Steur: de radarbeelden. UPDATE: De Amerikanen gaven op 22 juli 2014 al een soort van geknutseld radarplaatje vrij, waarop met wat streepjes en puntjes aangeduid wordt waar de raket vandaan gelanceerd zou zijn: hij kwam uit Snizhne. Dus ofwel het JIT bevestigt dat volgende maand, of de Amerikanen zaten er naast (cq hadden een andere agenda). UPDATE: Uitnodiging OM/Fred Westerbeke aan nabestaanden dateert al van 28 juli. RTL Nieuws had er toen - als enige - een kort berichtje over (wat niet alleen ons, maar kennelijk ook Jeroen Akkermans destijds is ontgaan).

Ook na 37 dagen geen antwoord van Van der Steur op vragen CDA/D66 over MH17 radar en Rusland, Oekraine. (1)https://t.co/9htvCxnELH

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) August 17, 2016