
Is dit, op een nobele dag als vandaag, een belangrijke vraag? Ja. Vaak krijgt nationalisme WO2 in de schoenen geschoven. Onterecht. De kernproblemen waren namelijk collectivisme en een almachtige overheid. Nu leidt volgens Friedrich Hayek's
Road to Serfdom vooral een door overheden geplande economie tot dictatuur, maar toch is het vandaag zaak ons af te vragen: hoe vrij zijn wij eigenlijk, op de dag dat wij "vrijheid aan elkaar doorgeven" als wij niet over de vruchten van onze eigen arbeid beschikken, en waarom wordt de belastingdruk alsmaar hoger?
In 1913 spendeerde de Nederlandse overheid 9.1% van het BNP (
PDF, p.7). Heden is dit ongeveer
51% (en zelfs 60% van het NNI). Dit betekent dat u van de bruto marktwaarde van de dienst of het product dat u levert, en van de koopkracht waarover vervolgens u bruto beschikt, gemiddeld meer dan de helft onder dreiging van geweld inlevert aan de overheid. Zo'n 40% over uw loon, 21% of 6% BTW over bijna elke aankoop ever en nog
een hele rits. De overheid besteedt uw geld vervolgens zonder uw instemming aan doelen die u lang niet altijd onderschrijft.
Van 9.1% naar boven de 50% in krap 100 jaar. De rest van Europa laat een vergelijkbare trend zien. Wat de actuele neuk is er gebeurd? John Micklethwait en Adrian Wooldridge, (
oud)-hoofdredacteuren van The Economist, proberen hier in hun boek
The Fourth Revolution antwoord op te geven.
Vanaf 1870 lag het Brits-Victoriaanse model van de nachtwakersstaat van elke kant onder vuur. Historici duiden dit als "de opkomst van compassie". Maar compassie met de minder bedeelden hoeft niet per definitie uitgevoerd te worden door overheden, dat had ook privaat gekund. Wat de zwenking naar etatisme, het geloof in een door de overheid maakbare samenleving, nog sterker in de hand werkte dan compassie, was de schijnbare achteruitgang van Engeland, voornamelijk in vergelijking met Duitsland.
Engeland's wereldwijde aandeel in geproduceerde goederen daalde van 37% in 1883 tot 25% in 1913. Ze werden ondertussen vernederd tijdens de Boerenoorlog, en de Britse stedelijke bevolking vertoonde zoveel mankementen dat 72% van de 11.000 in Manchester aangemelde rekruten niet door de eerste keuring kwam. "
You cannot run an A1 empire with an C3 population", luidde het. Het leek er destijds op dat het klassiek-liberale laissez-faire beleid Engeland op achterstand zette. Ondertussen hadden onze Pruisische Oosterburen de machtigste overheid van Europa uit de grond gestampt. De beste scholen en universiteiten, het beste pensioensysteem en de beste administratie, ze djermanz leken het allemaal te hebben. Ohja, en een leger dat Frankrijk al proostend onder de voet kon lopen.
De opkomst van Duitsland maakte van filosoof G.W.F. Hegel een rock-superstar. Zijn werk was de antithese van het klassieke liberalisme. Metafysica boven
common sense, overheidsaanbidding boven de markt. Voor Hegel was de overheid "
the march of God on earth", en zodoende hangt hij nog steeds boven het
bed van Rutger Bregman. Etatisme werd de Ice Bucket Challenge van de 20e eeuw. Iedereen en z'n moeder deed het. Dit fenomeen creëerde de onderliggende politieke infrastructuur voor de totalitaire regimes tijdens de jaren '30.
Klassiek-liberalisme was het credo van de negatieve rechten; rechten die geen inspanning van derden verlangden. Het recht op vrijheid, eigendom en leven, waarbij het laatste bedoeld wordt als het recht niet gedood te worden, en niet als het recht in leven gehouden te worden. Positieve rechten daarentegen, werden het credo van etatisme.
Waar vrijheid voorheen de afwezigheid van externe drang betekende, verwerd dit nu tot "
the freedom from want". "
Homes, health, education and social security, these are your birthright," klonk het tijdens 1948 in Engeland. Vanaf 1960 liep het echt de spuigaten uit. De notie van gelijkheid, dat voorheen nog op de nobele gelijkheid voor de wet en gelijkheid van kansen sloeg, was het volgende slachtoffer. Gelijkheid van resultaten werd het nieuwe cool. Waarom? Omdat, zoals Labour-leider Tawney dat zei, "
The equality of opportunity implied the te opportunity to become unequal." En dat willen we niet.