Tips voor uw lalala geld

Cortés, de huiscartoonist van onder andere Geenstijl, kwam met een suggestie voor een column. Naar aanleiding van wat tweets over de manipulatie van de Italiaanse rente, kwam op een gegeven moment Cortés met de vraag “wat te doen met je spaargeld”. 

Dit is natuurlijk een vraag waar hele bibliotheken vol mee zijn geschreven, dus deze column zal daar geen recht aan kunnen doen. Ik kan wel enkele handvatten geven die de lezer wellicht kunnen helpen met betrekking tot dit vraagstuk.

1) Bepaal een  eigen visie

Klinkt erg voor de hand liggend, maar in mijn ervaring volgen veel beleggers de mening van een ander (analist, fund manager, econoom, columnist, neef, buurman, etc.). Ze denken dat die persoon er wel verstand van zal hebben en dus volgen zij de adviezen/ideeën op van deze persoon. Probleem is echter dat de overtuiging vaak niet echt hard blijkt te zijn als de beleggingsresultaten even tegen zitten. Deze beleggers dumpen dan hun belang en gaan dan op zoek naar de volgende “goeroe” (de film The Big Short laat dat mooi zien). Kortom, het is belangrijk dat een belegger zich een beeld vormt van de huidige stand van zaken (economie, beurzen, politiek, en zo verder) en dan de toekomstscenario’s maakt die hij/zij de hoogst waarschijnlijkheid acht. Dat kan betekenen dat de belegger soms (zo niet vaak) de zijlijn zal prefereren. Maak je geen sier mee in het café, maar overleven is één van de heilige geboden van beleggen. Als ik nu om mij heen kijk, lijken de meesten echter dol te zijn om op een vulkaan te dansen (kom ik verderop op terug). 

Met die visie, krijgt de belegger overtuiging en kan er door de waan van de dag heen gekeken worden. Overigens niks mis met speculeren op korte termijn (denk aan day traden), maar dat is toch echt een ander spel met andere drijvende krachten en andere risico’s. 

In de gewone pers valt weinig te lezen over de ingrepen van de ECB. Wellicht heeft dit te maken met het feit dat de materie ter ver weg staat van de lezer, dat de biljoenen euro's niet meer in te beelden zijn en dat men geheel niet doordrongen is van het gevaar van een dergelijk monetair beleid. Het onderwerp verdient de aandacht van de pers, maar blijkbaar zijn standbeelden, straatnamen, gapers, een stofzuigende Gordon (Gordon is overigens een goede naam voor een zakloze kruimeldief), Jort Kelder, knielers, een vermiste Glee-actrice, een Ferrari in het IJ en dergelijke onderwerpen het nieuwe brood en spelen. 

De reden van het ECB-ingrijpen was natuurlijk de economische crisis die is veroorzaakt door Covid-19 en de lockdowns. Dit is althans de gangbare verklaring, maar die klopt niet helemaal. Zoals in de afbeelding hieronder is afgebeeld, heeft de ECB al eind vorig jaar haar opkoopprogramma weer opgestart. 

Het feit dat dit gebeurde terwijl economisch (op het eerste gezicht) alles op rolletjes liep, is al zorgwekkend. Blijkbaar was er ergens in het financiële systeem toch gevaar en moesten de spreekwoordelijke geldpersen weer worden aangezet. Het tweede markante feit is dat de ECB haar noodsteun eigenlijk nooit heeft afgebouwd. In de afbeelding zijn de netto aankopen te zien en, op een paar miniblipjes na, zijn deze altijd boven de nul geweest. Wellicht dat de economische groei sinds 2014 grotendeels gebaseerd is op lucht; alsof de economie een onderdeel uitmaakt van een financiële Matrix waar iedereen voor de blauwe pil heeft gekozen.  

Kijkend naar de monetaire stimulatie sinds de Covid-19-uitbraak mag worden vastgesteld dat zowel de grootte als het tempo enorm zijn toegenomen. Wat normaal een kwestie van een jaar was, wordt nu in enkele maanden gedaan. 

De grafiek laat alleen maar QE en PEPP zien, maar de ECB doet meer dan dat. In tegenstelling tot de Fed heeft de ECB de liquiditeit in de markt nu juist verhoogd via LTRO (zie afbeelding hieronder).

De overheid wil de complete economie overnemen en gebruikt een groen sausje om het voor elkaar te krijgen

Voor Covid-19, was al duidelijk dat de meeste Westerse overheden allemaal gingen voor een Green New Deal. Deze moest dan gefinancierd en gestimuleerd worden met groen monetair beleid en groene regelgeving. Covid-19 heeft nu in ieder geval de monetaire sluizen volledig open doen gaan. Mijn verwachting is dat zodra Covid-19 geen probleem meer is, er naadloos wordt overgegaan op de Green New Deal. De overheid heeft dan via haar ingrijpen al een groot gedeelte van de economie in haar macht en zal dan met groot gemak de Groene Revolutie kunnen doorvoeren. Één van de pilaren die daarbij moet helpen is regulering. 

Zo is van het gas af gaan een goed voorbeeld waar burgers en bedrijven in een bepaalde richting worden geforceerd. De bijkomende kosten worden ook door deze partijen gedragen en zouden eigenlijk als een verborgen belastingen moeten worden meegeteld in het bepalen van de belastingdruk. Dat dit milieutechnisch niet een goede beslissing is (net zo als de idiote biomassa projecten), laat alleen maar zien dat de overheid helemaal niet uit is op een vergroening van de economie; de overheid wil de complete economie overnemen en gebruikt een groen sausje om het voor elkaar te krijgen. 

Maar de overheid zou de overheid niet zijn als zij niet ook zou gaan voor één de slagaders van de economie: de financiële sector. Als er één sector is die zwaar gereguleerd is, dan is het de financiële sector wel. Dat er regels nodig zijn moge duidelijk zijn, maar de overheid laat keer op keer zien dat het de verkeerde regels instelt voor de verkeerde problemen (MiFID 2 bijvoorbeeld). Maar wederom betreft het hier om een overname en niet de bescherming van burger en bedrijf. In dat licht moeten ook de regels omtrent ESG worden bezien.

De politiek is een teek die parasiteert op vrijheid

Zoals u weet is omkopen verboden. Smeergeld mag in sommige gevallen, maar echt daadwerkelijk omkopen dus niet. In de economische context is de reden hiervoor heel simpel: als er geen omkoping plaatsvindt, dan “wint” het beste bedrijf/product met de beste prijs. Mocht er een ander bedrijf of product zijn wat meer waarde geeft voor dezelfde prijs (of zelfde waarde tegen lagere prijs), dan zal de klant deze snel vinden. Dit geeft elk bedrijf weer de stimulans om te blijven letten op kosten (en dus prijs) en om het product een hogere waarde mee te geven (branding, innovatie, en zo verder). Door omkoping, wordt dit hele proces stilgelegd en hoe langer deze situatie voortduurt, hoe disproportioneel hoger de gemiste economische voorsprong. Dit is ruwweg wat er bedoeld wordt met een vrije markt (economische vrijheid). Het vrijemarkt-denken zou eigenlijk ook moeten gelden voor de politiek, maar helaas is dat niet het geval. De politiek hanteert een systeem die niks moet hebben van de “vrije markt” gedachte. Sterker nog, de politiek parasiteert op vrijheid in brede zin.

Graties geld voor de banken

Toen de kredietcrisis uitbrak in 2008, hebben vele centrale banken allerlei onorthodoxe monetaire maatregelen genomen om banken en overheden te redden van de ondergang. Zo ook de ECB. Veel van deze maatregelen zijn onbekend bij het grote publiek. Wat ook onbekend is, is dat veel van deze programma’s nog actief zijn. Dus jaren na de crisis waarin de eurozone-economie een (bescheiden) herstel liet zien, zijn de onorthodoxe maatregelen nooit echt teruggedraaid. Zo werd het QE-programma na een korte pauze (dus er was niet eens sprake van afbouw) weer aangezet. 

En dit was nog voor Covid-19 een echt probleem werd. Blijkbaar had de financiële sector, ondanks de goede economische omstandigheden toentertijd, toch extra steun nodig. Op zich zelf al een veeg teken. En toen werd begin dit jaar de economische depressie ingeluid door de lockdownmaatregelen. Dus u raadt het al: als de financiële sector al hulp nodig had in goede tijden, dan heeft hij nu enorm veel hulp nodig. En zo geschiedde.

Afgelopen donderdag was het zover: het nieuwe LTRO-programma van de ECB werd opengesteld. LTRO, ofwel Longer Term Refinancing Operations, is een faciliteit van de ECB waar banken kunnen aankloppen voor geld. In ruil daarvoor moeten zij onderpand verlenen aan de ECB. Nu liep een oude LTRO (looptijd tot 4 jaar) af en als de ECB niets zou doen, dan zou dat vele banken in de liquiditeitsproblemen hebben kunnen brengen. Daarom kwam er een nieuwe LTRO zodat de banken hun oude LTRO positie konden 'doorrollen'. Maar de ECB was zo vriendelijk (of zag de noodzaak...) om de onderpandregels te verruimen; waar bepaalde bankbezittingen eerst niet van voldoende kwaliteit waren om te dienen als onderpand, is dat nu ineens wel OK. 

Zelfs bij de VVD worden kreten gebezigd in de trant van “de vrije markt, dat kan echt niet meer hoor”

Het was weer een roerige week met BLM, KOZP, voetenwassers, kniebuigers, beeldenstormers, Antifa en zo verder. U zegt niet hardop dat u voor BLM bent? Dan bent u een racist! Dit anti-intellectuele proces is nu ook al een tijd gaande op gebied van economisch denken. Als het zo doorgaat, dan is een Den Uyl-achtige uitkomst nog het best case scenario. Kapitalisme ligt namelijk onder vuur; het krijgt de schuld van alles.

De term kapitalisme wordt te pas en onpas gebruikt in allerlei discussies, artikelen, en politieke debatten. Zelfs de BLM-club ziet in kapitalisme één grote racisme-machine. Toen de kredietcrisis in 2008 zijn intrede deed, kwam kapitalisme niet alleen door randfiguren en organisaties onder vuur te liggen; het gehele politieke spectrum en de burgerij waren er klaar mee. Nu we weer in een crisis terecht zijn gekomen, zal kapitalisme wederom onder vuur komen te liggen. 

Je zou het de roof van de eeuw kunnen noemen...

Er is een belangrijk gevecht gaande binnen de eurozone. Het hoogste rechtsorgaan van Duitsland, het Bundesverfassungsgericht (BvG), heeft een van de opkoopprogramma’s van de ECB bestempeld als zijnde in strijd met de verdragen. Dit terwijl het Europese Hof van Justitie, het hoogste rechtsorgaan in de EU, heeft bepaald dat dit niet het geval is. Het EHvJ heeft een hogere rang (primacy) dan het BvG, waardoor, los van de inhoud van de uitspraak van het BvG, hier allereerst sprake is van een juridisch gevecht wie waar staat in de pikorde. Maar het ligt allemaal iets gecompliceerder en laat een manco zien binnen het EU/EMU gestel wat de eurofielen maar al te graag willen rechtzetten. Maar voor dit gevecht is beslecht, is het BvG al in de rug gestoken door Angela Merkel. Daarmee gaat Merkel definitief de boeken in als een sleutelfiguur in Europese verhaal. Ik betwijfel echter of dit verhaal een goede afloop zal kennen.

De ECB heeft donderdag haar pakket aan noodmaatregelen (PEPP) uitgebreid met EUR 600 miljard en de looptijd verlengd tot minimaal juni 2021. Daarmee komt het totale noodpakket uit op EUR 1,35 biljoen. Het feit dat iedereen gevoelloos is geworden voor dit soort getallen zegt eigenlijk al genoeg. Vanuit de optiek van de ECB maar goed ook, want de verwachting is dat nog dit jaar de ECB over de brug gaat komen met een extra EUR 500-750 miljard. Je zou het de roof van de eeuw kunnen noemen, en ook de meest gladde, want niemand zegt wat, niemand doet wat. 

Rally around the Virus

Deze week werd bekend dat de VVD, onder het bewind van haar aanvoerder, op 44 zetels staat in de peilingen. (Bij De Hond vandaag op 35 - red.) Nadat ik mijn oogballen van de vloer had geraapt, somde ik in mijn hoofd alle foute beslissingen van Rutte in de afgelopen maanden (en die van ver daarvoor) op. Rationeel gezien kan Rutte dan ook niet op 44 zetels staan. Die 44 zetels is dan ook niet rationeel tot stand gekomen naar mijn mening. De redenen daarvoor zijn dus vooral meer psychologisch van aard. De mogelijkheid om de ratio van de kiezer weer leidend te kunnen maken, die is ons helaas recent ontnomen, dus kabinet Rutte 4 is zowat een gegeven. 

Onder het beleid van Rutte zijn er fouten op fouten gestapeld. Zo kan ik mij een debat herinneren waarin Thierrrrry de minister vroeg of het kabinet o.a. Zuid-Korea als voorbeeld gebruikt en of ze daaruit lessen hebben getrokken die relevant zijn voor de aanpak in Nederland. Antwoord was “nee”, want het kabinet keek naar België en andere Europese landen in plaats van naar Azië. Ondanks de tegenwerping dat ze in Azië voorliepen op de kenniscurve (Covid-19 brak daar immers al vorig jaar uit), bleef de minister bij de gekozen aanpak.

Van wit geld moet men dan dus zwart geld maken!

Door de lockdown en Covid-19, hebben de centrale banken flink uitgepakt. Iets wat in de vorige bijdrages van dit bankblog aan bod is gekomen. Een systeemcrisis lag (ligt?) op de loer en groot ingrijpen was nodig. Het systeem was al geheel kromgegroeid, maar om nog een kans te hebben om de boel grotendeels en geleidelijk recht te zetten, was dit ingrijpen nodig. De economische depressie zal er echter niet minder om worden. Nu is de vraag of beleidsmakers de handschoen oppakken en orde op zaken gaan stellen. Ik koester de hoop wel, maar de verwachting niet. Megabelegger Ray Dalio verwacht zelfs dat we binnen drie jaar een nieuw monetair systeem gaan krijgen. De reden hiervoor is in essentie dat het vertrouwen in de dollar/euro/yen/pond (etc.) zal verdwijnen. Mensen met vermogen zullen proberen de negatieve effecten hiervan te ontlopen, maar zullen geforceerd worden om wit geld zwart te gaan wassen!

Krijgen we alles terug? Met rente?

Weet u nog, Jan-Kees de Jager die stellig zei dat elke cent die wij aan Griekenland zouden geven weer terug zou komen? Wel, daar komen nu wat centjes bij. Bij de Grieken dan. Het is namelijk weer zo ver: de Griekse banken staan er niet zo goed voor als velen denken. Zowel het bufferkapitaal alsmede de verzurende leningen geven reden tot zorg. 

De beknopte analyse van de Griekse situatie die ik zo dadelijk met u ga delen, is niet door mij gemaakt, maar door een echt briljante analist, Johannes Borgen (weet overigens niet of dit een pseudoniem is). Ik heb het voorrecht gehad om met enkele echt goede analisten te mogen werken. Zo had ik bij de Rabobank een financials analist die echt top was. Hij groef en groef en vond de meest markante zaken zoals deferred acquisition costs, convexiteit van de balans, actuarissen met sterfte-tabellen die nergens op sloegen, en zo verder. Ik krijg nog steeds kippenvel als ik er aan denk hoe goed hij was. Deze Johannes Borgen, zit in dezelfde klasse. Zeker het volgen waard. 

De volgende analyse is dus grotendeels door hem verricht: De belangrijkste bufferkapitaalratio (kapitaal of verliezen op te vangen), de CET1 (Common Equity Tier 1 capital), ziet er bij de grootste Griekse banken solide uit. Zo heeft Alpha Bank de hoogste CET1 ratio, namelijk 14,9% (ING en HSBC hebben soortgelijk niveau) en de laagste CET1 ratio, 12%, behoort toe aan Piraeus Bank (BNP zit ook op dit niveau). Maar de glans is zo verdwenen als er gekeken wordt naar de samenstelling van dit CET1-kapitaal.