
Een voortzetting van het overzicht waar ik
vorige week mee ben begonnen. Wat voor islamitische groeperingen zijn er in Nederland, en waar staan ze voor? Laten we d'r maar meteen in duiken:
Buyuk Birlik Partisi
De Turkse 'grote eenheid partij' is een rechts religieuze partij in Turkije met ook enkele moskeeën in Nederland. Deze groep ontstond als
politieke beweging toen
Muhsin Yazicioglu (1953 - 2009) zich begin jaren '90 afscheidde van de Grijze Wolven, omdat hij van mening was dat deze groep te weinig focus had op de Islam. Yazicioglu was een charmante en charismatische politicus, die na de coup van 1980 werd gearresteerd voor het 'mede besturen van de Grijze Wolven', en pas na 7 jaar weer op vrije voeten kwam. De lijn van zijn beweging zit grofweg in tussen die van Milli Gorus en de Grijze Wolven. Deze beweging is te klein om in islamitische zin van daadwerkelijk belang te zijn in dit land. Desondanks is het wel een van de concrete voorbeelden waarbij een Turkse politieke partij op directe wijze in cultureel religieuze handvatten faciliteert aan de Turken in Nederland. Dit zijn toch steeds weer die vadsige tentakels die zich vanuit Turkije uitrollen tot aan het rif der Nederlandse randstad. Het fenomeen van moskeeën die parallel lopen met politieke partijen in het land van herkomst is iets wat uniek is voor de Turkse gemeenschap. Bij de Marokkaanse, Somalische en Surinaamse moslimgemeenschappen komt dit niet op die manier voor. Het leven van Yazicioglu zou abrupt ten einde komen in 2009, toen hij omkwam in een helikopterongeluk in de bergen, onderweg naar de Turkse stad Yozgat. De partij is nog altijd actief in de Turkse politieke arena.
Millyetsi Haraket Partisi
Beter bekend als de Grijze Wolven. Dit is het moskeewezen dat parallel loopt aan de extreemrechtse Turkse
MHP-partij. Nederland kent meerdere moskeeën en culturele centra die toebehoren aan deze beweging. Het gaat hier om een combinatie van extreemrechts gedachtegoed met religieuze thematiek. Zoiets lijkt misschien een ver van je bed show, maar voor de Tweede Wereldoorlog kenden onze immer evenwichtige zuiderburen een gelijksoortig fenomeen; de
Rex-partij. Het Ottomaanse Rijk had zich tijdens haar eeuwenlange bestaan nauwelijks bezig gehouden met etniciteit, en deelde de burgers in naar gelang hun religieuze
overtuiging. Pas op het allerlaatste moment begonnen er Turkse stemmen op te komen die een staatkundige toekomst zouden bepleiten waarin het Turkse volk centraal zou moeten staan. Het raciaal-imperialistische denken van
Ziya Gokalp (1876 - 1925) zou een blijvende impact hebben op de Turkse republiek. Gokalp zou zich in zijn denken hebben laten inspireren door de Franse denker
Emile Durkheim, die schreef dat de burgers van de staat niet een individualistische houding moesten aannemen, maar een collectieve houding, omdat een staat geen staat kan zijn wanneer iedereen voor zichzelf leeft. Deze inmiddels ingebakken mentaliteit onder de Turken maakt dat dit volk een compleet andere mentaliteit heeft dan de West-Europese volkeren, die het individualisme juist zien als een belangrijke verworvenheid.
Niet alleen de sterke islamitische identiteit van het moderne Turkije zou deze staat doen verschillen van het merendeels (post-) Christelijke Europa, ook de rechts-nationalistische cultuur van Turkije zou sterk afwijken van de overige Europese ideologieën. Een verschil dat overigens pas ontstond nadat deze rechts-nationalistische ideologie in West-Europa na de Tweede Wereldoorlog in diskrediet was gekomen. De visie van Gokalp liep parallel met de ontwikkelingen omtrent de JongTurken, die in opstand kwamen tegen de Ottomaanse regering die niet capabel was gebleken om het afbrokkelen van het rijk een halt toe te roepen.
Enver Pasha was een belangrijke speler in deze ontwikkeling, en net als Gokalp een aanhanger van de gedachte dat alle Turkse volkeren zich zouden moeten verenigen in 1 groot
Turks Rijk. De verschuiving van de interesse in het islamitisch georiënteerde Ottomaanse rijk, naar het etnisch georiënteerde Turan rijk is een veelzeggende ontwikkeling in de moderne Turkse geschiedenis. Deze verschuiving werd duidelijk toen Enver Pasha tegen de Russen streed voor de onafhankelijkheid van de Turkse volkeren in centraal Azië tijdens de
basmatsji-opstand. Zelfs in een land als Hongarije leeft de Turan-
gedachte. In 1967 zou
Alparslan Turkes (1917 - 1997) de MHP partij oprichtten, waarbij hij de genoemde Turks nationalistische visie in een democratische partij wist te vatten.