Noem een kantelmoment in de westerse geschiedenis en het ging er in het publieke debat uiterst onfatsoenlijk aan toe, zo ook in de nasleep van de
Glorious Revolution. (1688). Nadat koning Willem III de macht had erkend van het Engelse parlement maakte de volksvertegenwoordiging in 1695 van deze macht gebruik om de
Licensing Act een wet die onder andere het toepassen van censuur mogelijk had gemaakt niet te verlengen. Mede als gevolg hiervan kende Groot-Brittannië gedurende de achttiende eeuw een grotere mate van persvrijheid dan de meeste andere West-Europese landen. Het nagenoeg ontbreken van censuur en andere overheidsbemoeienis leidde tot een uiterst levendig publiek debat. Met andere woorden: er ontstond een 'publieke sfeer' met de vrijheid om zonder onderscheids des persoons in het openbaar te kunnen discussiëren. Politieke en andere kwesties werden zodoende ook besproken voor de etalages van zogenaamde printshops waar spotprenten werden gedrukt én tentoongesteld.
De printshop van Hannah Humphrey was aan het einde van de achttiende eeuw heel bekend in Londen, maar zij had dan ook de ongeëvenaarde grafische kunstenaar
James Gillray (1756-1815) in dienst. Gillray deinsde nergens voor terug en bespotte met satanisch plezier zelfs de Britse koninklijke familie. Een
beruchte prent van Gillray is Fashionable contrasts; or the Duchesss little shoe yielding to the magnitude of the Dukes foot uit 1792 die de voeten toont van de fors gebouwde prins
Frederick(1763-1827) en de Duitse prinses
Friederike Charlotte van Pruisen (1767-1820) in hun huwelijksbed. De prent was een satirisch bedoeld commentaar op het bewieroken met name in de royalistische pers van Charlottes schoentjes én het feit dat onder modegevoelige dames uit de hogere kringen dergelijk schoeisel een rage werd.
Geinig detail 1
Hadden Britse satirici al weinig ontzag voor hun eigen koninklijk huis, buitenlandse royalty maakte zo mogelijk nog minder indruk. In 1814 werd onze eigen prins
Willem Frederik van Oranje-Nassau (1792-1849) de toekomstige koning Willem II mikpunt van spot toen de Britse kroonprinses
Charlotte Augusta (1797-1817) hun verloving verbrak. In de periode dat het sluiten van verstandshuwelijken nog de norm was een sensationele gebeurtenis.
De
prent, gemaakt door George Cruikshank (1792-1878) en getiteld
Miss endeavouring to excite a Glow with her Dutch Play Thing, toont de verveelde kroonprinses Charlotte Augusta die in een dialoog met haar vader om een nieuw speeltje vraagt. De stevig afgezweepte Willem Frederik van Oranje Nassau hier afgebeeld als corpulente en lompe Hollander in een oranje pak, compleet met Goudse pijp en jenever zit op een tol. Met name buitenlanders waren verbaasd over het feit dat hoogwaardigheidsbekleders straffeloos belachelijk konden worden gemaakt in Groot-Brittannië. Bemiddelde personen die in een spotprent slachtoffer werden van hoon en spot restte daarom maar één uitweg: het opkopen van de gehele oplage. Of de familie van Oranje-Nassau zich in 1814 heeft beklaagd over de toon van het Britse debat en pogingen heeft gedaan spotprenten op te kopen, is niet bekend.
Geinig detail 2
In de volwassen Nederlandse democratie is het gek genoeg nog altijd mogelijk te worden veroordeeld tot gevangenisstraf wegens majesteitsschennis. Iemand veroordelen voor aantasting van de waardigheid van de koning bijvoorbeeld in het geval van
Willy lijkt, historisch gezien, nogal overdreven.
Kris Wellen
Aflevering 3 in onze Collage Tour Zomerreeks over cartoons door den eeuwen heen.
1. GS Collage Tour - Aflevering 1: Kantelmomenten
2. GS Collage Tour - The Glorious Revolution
