Dit is het 71e en laatste deel van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie.

2021

In zeventig afleveringen heb ik gedurende anderhalf jaar geprobeerd om het wel en wee te beschrijven van een stukje van de uitkeringsmoloch die UWV heet. De periode die ik beschrijf is van 2007 tot vandaag, of eigenlijk van 2002 tot 2025. Het is passend om te eindigen met een verantwoording. Ik doe dat in FAQ-vorm en voeg direct antwoorden toe op vragen waarvan ik weet of vermoed dat ze bij sommige lezers leven.

1. *Wat zijn je drijfveren om dit feuilleton te schrijven?
*Ik ben een consultant. Kennisoverdracht is mijn vak. Vooral in de periode 2007 – 2010 heb ik bij het UWV dingen meegemaakt die op zichzelf de moeite van het vertellen waard zijn en tegelijk uiterst leerzaam. Bij mijn weten is dit feuilleton een unicum. ICT is immers saai en onbegrijpelijk, dus niemand schrijft erover voor niet-vakgenoten. Ik zie ook niet snel iemand anders iets dergelijks doen. Je moet kunnen en durven schrijven. Werk je voor een softwarehuis dan ben je je baan kwijt. Ben je niet financieel onafhankelijk dan beland je in een stacaravan. Ik werk in een kleine software-maatschap met partners-met-ballen en heb geen hypotheek. Ik hoef geen held of Don Quichote te zijn. Maar bovenop dat alles ligt onverholen trots om een systeem te hebben neergezet, de polisadministratie, dat de Nederlandse gegevenshuishouding ingrijpend heeft veranderd; en dat allemaal in een vijandige (3, 9, 31, 67) en op onderdelen corrupte (10, 11, 18) UWV-organisatie.

2. *Ben je echt zo slim?
*Ik kom in het feuilleton wellicht slimmer over dan gerechtvaardigd. Dat is onbedoeld en ongewenst, maar onvermijdelijk. Wat ik beschrijf is bijna altijd te onderbouwen met documenten, maar het is moeilijk om te herinneren wanneer dom geluk intuïtie wordt en intuïtie kennis. Echter, de feiten kloppen, óók waar het over mijzelf gaat. En uiteindelijk was ons wapen dat wij acteerden als een team van vakmensen in een UWV-organisatie waarin iedereen oorlog voert tegen iedereen en deskundigheid er nauwelijks toe doet. Soms voldoet vakmanschap op zichzelf.

3. *Ben je rijk geworden van het UWV?
*Toen ik er in 2007 begon was ik 45 en financieel onafhankelijk. Wij bouwden met een klein team van partners/ondernemers de polisadministratie voor een paar procent van het bedrag dat het UWV aan Capgemini en IBM had verspild. Als je met een paar mensen het werk van vele honderden doet dan verdien je een uitstekende boterham. En los daarvan kon UWV het niet laten om ons geld toe we werpen waar we niet om hadden gevraagd (29). Waarom dat weigeren?

4. Heb je zakelijk last gehad van kritische uitingen over de overheid?
Ja natuurlijk. Net als bijvoorbeeld Pieter Omtzigt (35), met wie ik mijzelf verder niet wil vergelijken en met wie ik niet zou willen ruilen. Don’t try this at home.

5. *Haat je de mensen over wie je negatief schrijft?
*Nee. Haten en doorgronden gaan niet samen. Iemand als Diantha C. verafschuw ik misschien persoonlijk, maar ze beschermt wel "haar" mensen in een onzekere politieke wereld. Cor Franke is misschien een crypto-psychopaat (14) maar ronduit geniaal. Cees B., die samen met Capgemini het UWV oplicht (10), doet dat met een koelbloedigheid en flair die ik bewonder in een organisatie die wil worden opgelicht. Tof Thissen, die zijn zwakste cliënten laat stikken, is een typische burgemeester in oorlogstijd met het hart op de goede plaats (64). En zo kan ik doorgaan. Zelfs UWV-topman David Jongen, over wie ik niets positiefs kan zeggen, moet bijzondere eigenschappen bezitten. Dat ik ze niet kan vinden is mijn fout.

6. *Vind je het vervelend dat je mensen toch beschadigt?
*Niet bij spelers als Cees B. en David Jongen, maar in het algemeen wel. Verifieerbaarheid staat echter voorop. In ambtenarenland is het overigens bijna de ultieme doodzonde om mensen bij naam te noemen. Individuele ambtenaren bestaan nooit. Het enige dat bestaat zijn organisaties en de minister. Uiteraard komt dat het ontstaan en doorwoekeren van wantoestanden sterk ten goede.

Reaguurder schrijft aan Omtzigtman

Beste meneer Omtzigt,

Er moet mij wat van het hart. Ik ben tegenwoordig stemmer-áf. Het contract tussen overheid en burger is verbroken en stemmen heeft de facto geen zin meer. De referenda over de EU grondwet in 2005 en het Oekraïne-referendum in 2016 hebben mij dat duidelijk gemaakt. Zelfs áls je bij de groep meerderheidstemmen hoort, krijg je niks gedaan.

Dus ik heb de 'bier en chips' positie ingenomen en ben veranderd van deelnemer aan het politieke proces in waarnemer. Het geeft veel rust, want je hoeft je minder druk te maken.

Feitelijk ben ik een voetbalsupporter geworden die gewoon voor de beste club is tijdens de wedstrijd en niet vóór club X of club Y. In het geval van de recente positie van Rutte ben ik gewoon voor Rutte. Rutte is de beste politicus die we hebben. Hij loopt rondjes om elke oppositie, elk probleem, elke onmogelijkheid. En als hij geen rondje kan lopen dan vindt hij wel een geitenpaadje. Dat vereist talent, dat vereist souplesse, dat vereist gehardheid en doorzettingsvermogen. Ook dát mag wel eens van de man gezegd worden. Dat zijn politieke richting de mijne niet is hindert niet bij die vaststelling.

\

Onlangs heeft De Nederlandsche Bank haar jaarverslag gepubliceerd en daar stonden wat frappante feiten, aannames en aanbevelingen in over huisbezit, impact coronacrisis, staatsfinanciën de redenen voor de lage rente en zo voorts. Tijd voor een kleine bloemlezing.

Knot heeft al in interviews laten weten dat de DNB de huiseigenaren zwaarder wil laten belasten door het eigen huis naar Box 3 te verplaatsten. “Het zou betekenen dat huizenbezitters vermogensbelasting moeten betalen over het verschil tussen de waarde van de woning en de hypotheekschuld. Huurders die vermogen opbouwen door te sparen of te beleggen, betalen die belasting ook, redeneert DNB.” Dit is natuurlijk een uiterst scheve vergelijking gezien belegd vermogen snel in cash kan worden omgezet en een huis niet. Verder zou het huizenkopers juist stimuleren zoveel mogelijk schuld op het huis te nemen en zou het huiseigenaren forceren schuld op de overwaarde te nemen om zo aan de vermogensbelasting te kunnen voldoen. Dit terwijl de DNB (terecht) waarschuwt voor te hoge schulden. Iets waar in dit blog eerder over geschreven is.

Dit is deel 70 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2018 - heden

Vanaf 2018 zijn we na ruim tien jaar aanwezigheid bij het UWV definitief vertrokken. Het polisadministratie-systeem draait nagenoeg zoals wij het in 2012 hebben achtergelaten. Directeur Diantha heeft daar wel voor gezorgd. Als beloning voor haar *sur place-*inspanningen is ze in 2014 Ketenmanager geworden, de oude functie van Cor Franke, formeel boven het UWV en de Belastingdienst staand. Op die plek kan ze er nog beter voor zorgen dat er niets gebeurt. Ze doet ondertussen haar best om de gewapende vrede tussen het UWV en de Belastingdienst te presenteren als een voorbeeld van innige samenwerking. En niet zonder succes. Er komt zelfs een "mini-docu" met Filemon Wesselink waarin op basisschoolniveau wordt uitgelegd hoe de loonaangifte werkt.

Ons werk voor de divisie WERKbedrijf is grotendeels in het putje verdwenen, eerst door extreme incompetentie van de divisie automatisering en naderhand door gerichte acties van de directeur van die divisie. We hebben ondervonden dat de divisie WERKbedrijf zich onderin de UWV-pikorde bevindt en de automatiseringsdivisie bovenin. Haar directeur Van der Vlist heeft gescoord met het terugdringen van systeemstoringen, maar daar houdt het op. Alles wat riekt naar modernere bedrijfsvoering wordt tegengehouden, want verstoringen mogen niet. Helaas vallen veel oude UWV-systemen al om wanneer je er naar kijkt.

As we speak wordt de macht van de UWV-automatiseerders via een listige reorganisatie verder vergroot. De bestaande machtspositie komt voort uit het onderbrengen van alles rond automatisering in een aparte, centrale divisie. Deze opzet moet de productiviteit verhogen, maar doet precies het tegenovergestelde. De onwerkbare matrixconstructie leidt tot extreme bureaucratisering, verlies van zicht op de klant en intern gesjoemel en machtsmisbruik. Het resultaat is een onbestuurbare organisatie. Het ultieme gevolg is dat de UWV-organisatie in bijna 20 jaar geen enkel groter automatiseringsproject tot een goed einde heeft gebracht. Een miljard schade is een realistisch-conservatieve schatting.

We leven in gekke tijden waarin een bepaalde achterlijke systematiek op meerdere vlakken voorkomt. Het paard achter de wagen spannen bijvoorbeeld.

De euro, het minimumloon, het rekeningrijden, de startersleningen, de overdrachtskorting voor starters: overal wordt het paard achter de wagen gespannen. Overheden bestrijden symptomen om de oorzaak op te lossen. Dat gaat natuurlijk nooit werken, maar dat is blijkbaar geen probleem voor onze politieke kaste. In de centrale bankenwereld is het niet anders; buiten het feit dat het nu voor iedereen duidelijk is dat zij toch echt wel onderdeel zijn van de voornoemde politieke kaste (helemaal niet onafhankelijk dus), hebben ook zij er een handje van om via de uitkomsten de som te willen wijzigen. Zo gaat de Fed wellicht de volgende overtreffende trap introduceren: yield curve control. 

Maar eerst nog even over de SLR van vorige week. Afgelopen vrijdag heeft de Fed eindelijk duidelijkheid gegeven: zij zal de tijdelijke verruiming van de SLR eind deze maand niet verlengen, wat betekent dat banken noodgedwongen staatsobligaties moeten gaan verkopen en/of niet zo groot kunnen inslaan als eerder gedacht. De Primary Dealers zagen de bui al hangen (of waren al ingelicht) want zij reduceerden hun posities in Amerikaanse 10 jaars staatsobligaties flink de afgelopen week. De rente op 10 de jaars reageerde meteen en sloot hoger.

Dit is deel 69 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Akte 1: Begin september 2014 – Koffie met Bruno

Jaarlijks praat ik een of twee keer bij met Bruno Bruins, UWV eindbaas sinds 2012. Over de polisadministratie spreken we niet meer. De ellende is van voor zijn tijd en ik doe andere dingen voor het UWV. We hebben het op mijn verzoek over werk.nl, al is Bruins' belangstelling tanende nu werk.nl uit de publiciteit is. 

Voor ik hem kende, had RTL-journalist Siebe Sietsma Bruins beschreven als zeer intelligent. Ik zie dat anders. Ik zie Bruins als zeer toegankelijk, goed van vertrouwen en vooral wijs. Wijs genoeg om te begrijpen dat hij maar beperkt greep heeft op de ontspoorde UWV-organisatie.

Bruins informeert naar mijn mening over een voorgenomen grote verbouwing van het UWV-excassosysteem. Ik heb er wat van gehoord maar houd mij op de vlakte. De verbouwing van minstens 18 miljoen wordt beschouwd als 'beheer' en gaat onderhands worden gegund aan Capgemini.  Bruins voelt kennelijk nattigheid, maar ik beperk mij tot de inhoud. Ik ben geen Raspoetin.

Dan gebeurt er iets vreemds. Vanuit het niets begint Bruins over de polisadministratie en de samenwerking met de Belastingdienst. "René, ik wil dat je weet dat de samenwerking tussen UWV en Belastingdienst nu voorbeeldig verloopt. Peter Veld en ik zijn echt maatjes." Peter Veld is Bruins' tegenvoeter bij de Belastingdienst. Ik zeg dat ik blij ben het te horen, maar geloof het verder wel. Rond de polisadministratie heerst de vrede van een – heel dure – begraafplaats en ik weet dat Bruins geen millimeter speelruimte heeft.

De rente op 10 jaars Amerikaanse staatsobligaties heeft de afgelopen weken enorme sprongen gemaakt. De beweging omhoog in de 10 jaars rente (zeg maar de rentevoet die de Amerikaanse regering moet betalen om voor 10 jaar vast te lenen), was niet alleen groot maar ook snel. Het is met name die snelheid die enkele partijen in de problemen heeft gebracht. Nu is het de vraag wat de oorzaak van deze snelle stijging is. Toenemende inflatie is de meest genoemde reden, maar of dat de echte dan wel enige reden is, valt te betwijfelen.  Zo is er een spel gaande tussen de banken en de Amerikaanse centrale bank. De interne spanningen tussen Biden en Warren maken het geheel nog gecompliceerder.

De meest genoemde reden voor de stijging in de 10 jaars rente is de snel toenemende inflatie. In de VS zijn de prijzen van staal en hout met respectievelijk 65% en 60% gestegen in de laatste 6 maanden. Met de grondstofindex op een 8 jaars hoogtepunt, is het duidelijk dat toenemende inflatie niet alleen een Amerikaans fenomeen is maar ook een mondiaal fenomeen.

Er valt echter wel wat af te dingen op de houdbaarheid van deze prijsstijgingen. Zo hebben Covid en de Covid maatregelen de aanvoerlijnen behoorlijk geraakt. Veel sectoren hebben ingeteerd op voorraden en/of productiecapaciteit uitgeschakeld. Nu de vraag sterker/sneller toeneemt dan verwacht (bijvoorbeeld voor bouw, verbouwingen, distributie en zo verder), kan er TIJDELIJK niet voldaan worden aan de vraag. In sommige gevallen is er zelfs sprake dat de vraag niet eens zo hard toeneemt en dat het probleem geheel bij de aanbodzijde ligt. Hierdoor bieden afnemers elkaar op om de (tijdelijk) schaarse goederen te bemachtigen. Dit is een wezen cost-push inflatie gedreven door productie & voorraadproblemen. 

In de agri-producten spelen ook weer factoren zoals stakingen (Argentinië) en exportbeperkingen (Rusland, Argentinië), de enorme groei in aantal varkens en dus varkensvoer behoefte in China (China had vorig jaar last van varkensgriep en zijn nu dus aan het heropbouwen), de wens van overheden om grotere voedselvoorraden aan te leggen (mede door Corona) en La Niña. Veel van deze redenen zijn wederom niet per se permanent te noemen.

Dit is deel 68 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2013 – heden

Als het UWV in het nieuws komt, is dat meestal negatief en vaak gaat het dan over geautomatiseerde systemen die niet werken of lek zijn. Het UWV laat alles dan over zich heenkomen totdat de ophef weer is overgewaaid. Alleen de directeur automatisering probeert het negatieve beeld bij te stellen, waarna de schade alleen maar groter wordt (1a, 1b, 2).

Het is om die reden dat het UWV dolblij is met Rob Witjes. Het telefoonnummer van het Hoofd Arbeidsmarktinformatie zit in elke journalistieke rolodex. Witjes is de UWV-deskundige die ons op de radio bijpraat over de arbeidsmarkt, deskundig en sympathiek. Zelfs wanneer de werkloosheid de verkeerde kant op gaat heeft Witjes een positieve boodschap, want er zijn altijd beroepen en sectoren waar nog wel muziek in zit.

Rob Witjes geeft leiding aan een bijzonder groepje mensen met kennis van de arbeidsmarkt en van automatisering (meer specifiek: data-analyse). Het succes van Witjes' afdeling is eenvoudig verklaarbaar: weinig mensen, geen inhuur (dus geen duiventil), geen hi-tech architectuurgedoe. Kortom, Witjes' clubje is totaal 'on-UWV'. 

Wij vallen onder dezelfde UWV divisie en zitten in hetzelfde gebouw, maar hebben helaas niets met Witjes en zijn mensen te doen. Onze taak is het op orde brengen van werk.nl, in het bijzonder de data. Wanneer we zien dat dit tot niets leidt doordat de matchsoftware verkeerd werkt, bedenken en bouwen we in 2013 met de zegen van de directie een eigen matchproduct, de cv-kaart (zie deel 61). Maar die cv-kaart is een persoonlijk adviesproduct, gebaseerd op het cv van één UWV-klant. Als een UWV-adviseur iemand aanraadt om echt iets nieuws te gaan doen, dan wil je informatie kunnen geven over dat beroep. En die informatie kunnen wij natuurlijk óók uit werk.nl halen.

En zo ontstaat in 2013 de beroepenkaart, een zeer laagdrempelig product waarmee iedereen gericht naar werk kan zoeken (probeer eens!) en dat ook alternatieve beroepen aanreikt die mogelijk kansrijker zijn. Net als bij de cv-kaart biedt UWV de beroepenkaart in stilte aan. Net als de cv-kaart wordt beroepenkaart vooral gebruikt door adviseurs in klantgesprekken.

De voormalig CEO van ING, Ralph Hamers, heeft, naar mijn mening, iets enorm lolligs gedaan. Maar de Hamers Affaire legt ook verschillende misstanden bloot en deze blijven vaak onbesproken door de ongezonde focus op salaris (afgunst?).

Allereerst het geintje: Hamers kreeg in 2018 een salarisverhoging van 50% (naar EUR 3 miljoen totaal, vooral in aandelen overigens), maar iedereen viel over hem heen. Zo ook onze politici, want die vangen tussen de EUR 117.000  en EUR 170.000 per jaar en dat terwijl zij het gehele land besturen en niet één of ander bankje! Dat Hamers waarde toevoegt aan de organisatie (en daarmee ook aan het land) terwijl de meeste politici het omgekeerde doen, daar zullen we het maar niet over hebben. Verder hielp Hamers ING te transformeren zodat het niet langer een probleemdossier voor de staat was (de staatssteun van EUR 10 miljard werd inclusief een extra EUR 3,5 miljard afgelost eind 2014).

Dat bleek echter niet voldoende voor de goegemeente dus besloot de bank de salarisverhoging maar terug te draaien. Dit kon ook makkelijk, want, zo redeneerde de politici en de zogenaamde experts, “hoge slarissen zijn helemaal niet nodig”. Het argument dat talent dan zou verhuizen naar waar er wel naar waarde wordt betaald, werd als een fabeltje bestempeld.

Dus wat deed Hamers uiteindelijk? Hij zei op (2020) en kreeg de toppositie bij de Zwitserse bank UBS en hij heeft daar net voor 4 maanden werk EUR 3.800.000 mogen ontvangen! Dit is bruto, dus met Zwitserse belastingklimaat blijft daar netto meer van over dan in Nederland. Ik lig dubbel want al die experts en politici zijn nu zo stil. Dit is toch een vette mic drop van Hamers.

Dit is deel 67 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2012 – 2017

De automatiseerders van het UWV en de beginnelingen van huisleverancier CGI hebben een klein systeempje moeten aanpassen en het is allemaal niet gelukt. Een klusje van een paar mensweken is uitgedraaid op een rekening voor de divisie WERKbedrijf van minstens een half miljoen, zij het dat een deel van die rekening bestaat uit uren die voor projecten van andere afdelingen zijn gemaakt (of misschien helemaal niet zijn gemaakt, wie zal het zeggen).

De hele situatie brengt onze opdrachtgevers in een moeilijke positie. Ze hebben de opdracht om ons de deur uit te werken, maar we runnen nog een systeem en dat systeem is een heel stuk complexer. Het is het systeem dat we in 2012 in recordtijd hebben neergezet om foute matches van werk.nl te verklaren en op te lossen. Omdat zoiets in huis bij UWV maanden kost, doen we elke week een download van drie gigabytes van nagenoeg het complete werk.nl systeem naar ons eigen servertje. Die downloads stapelen we in één holle bolle database die er precies zo uitziet als werk.nl; het enige dat we doen is aan elk werk.nl-bestand een download-volgnummertje geven. Zo kunnen we met weinig inspanning redelijk gemakkelijk zoeken naar gekke data en uitvinden hoe die gekke data in werk.nl zijn beland.

Bij het UWV zijn dit soort eenvoudige kortebaan-oplossingen moeilijker dan ze lijken. Het begint ermee dat er geen documentatie is en je dus moet raden hoe de informatie in werk.nl precies moet worden geïnterpreteerd. De mensen die werk.nl onderhouden hebben ook alleen maar ervaringskennis van werk.nl en kunnen bovendien elke paar jaar worden vervangen als het UWV verplicht is (of zich verplicht voelt) om een Europese aanbesteding uit te schrijven voor het beheer. 

Het gebrek aan documentatie en kennis leidt er weer toe dat dezelfde soort gegevens soms een andere naam krijgen of verschillende soorten gegevens dezelfde. Simpele indicator-veldjes hebben soms de waarden 'J' of 'N' en soms 'Y' of 'N', afhankelijk van de taalvoorkeur van de ontwerper van dienst. Het is fascinerend en haast niet uit te leggen hoe grondig werk.nl tot een ondoordringbare berg half-gedefinieerde codes is gemaakt. Programmeren op de werk.nl-data is alsof je door een mijnenveld loopt.