Een opinie-inzending van de Federatie Indische Nederlanders

Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan. Daarmee kwam een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Het is de reden dat ieder jaar op 15 augustus de Nationale Indiëherdenking plaatsvindt. Tijdens deze herdenking worden alle slachtoffers van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van het toenmalige Nederlands-Indië herdacht. Dat zijn er nogal wat: aan Nederlandse zijde tenminste 25.000 doden.

Indische Nederlanders staan veelal ambivalent tegenover 15 augustus. Het markeert aan de ene kant het einde van de Tweede Wereldoorlog en aan de andere kant ook de opmaat naar de bloedige Bersiap. Bersiap is Maleis voor “Wees paraat!” of “Geef acht!” Het duidt op de geweldsexplosie tussen 1945 en 1946 én 1947, waarin Indonesische ((para)militaire) organisaties en bendes met bamboe-roentjings en machettes dood en verderf zaaiden onder met name niet-Indonesiërs. 

Aanvankelijk waren de gruwelijke Indonesische martel-, verkrachtings- en moordpartijen vooral gericht tegen mensen van Europese afkomst, waaronder hoofdzakelijk (Indische) Nederlanders. Al snel werden ook Chinezen, Molukkers en andere bevolkingsgroepen slachtoffer. Het exacte aantal Nederlandse (burger)doden dat tijdens de Bersiap is gevallen is onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Hoeveel slachtoffers er onder andere bevolkingsgroepen zijn gevallen is volledig ongewis.

Het was precies deze achtergrond waartegen Nederland in 1947 besloot om in Nederland-Indië de Nederlandse Krijgsmacht grootschalig in te zetten – ook wel eufemistisch bekend als de Politionele Acties – en zo de “rust en orde te herstellen”. Buiten kijf staat dat toen ook door Nederlandse militairen oorlogsmisdaden zijn gepleegd. Nederland is daarvoor herhaaldelijk door het stof gegaan. Vorig jaar nog bood Koning Willem-Alexander aan Indonesië zijn excuses aan voor deze “excessive violence”.

In tegenstelling tot Nederland heeft Indonesië nooit kritisch gereflecteerd op de door haar onderdanen gepleegde misdaden jegens weerloze burgers. Tot op de dag van vandaag weigert Indonesië de gruwelijkheden te erkennen en daarvoor excuses aan te bieden. In Indonesië zijn de oorlogsmisdaden die Indonesiërs hebben gepleegd onbekend. De vele bamboe-roentjingmonumenten doet de Indonesiër inhoudelijk geen bel rinkelen anders dan het heldenepos van de nationale vrijheidsstrijd. Bersiapontkenning is daar tot nationale sport verheven.

Toch zit de Indonesische ambassadeur bij de Indiëherdenking al jaren steevast op de eerste rij. Hij legt dan tevens een krans bij ons Indisch Monument. Maar hoe geloofwaardig is dit alles nu Indonesië tot op de dag van vandaag de Bersiap blijft ontkennen?  Vergelijk het met de Duitse ambassadeur op De Dam. Terwijl Duitsland wél excuses heeft aangeboden, zou een kranslegging door die ambassadeur voor velen een brug te ver zijn. Waarom hanteren wij dan andere maatstaven voor Indonesië?

Daarbij komt dat het een publiek geheim is dat slachtoffers en nabestaanden grote moeite hebben met de aanwezigheid van de Indonesische ambassadeur bij de herdenking. Zolang Indonesië weigert enig inzicht te tonen in haar geschiedenis kunnen die gevoelens niet langer worden genegeerd.

Namens Federatie Indische Nederlanders,
Micha’el Lentze

Fotobijschrift: Eerste-Kamervoorzitter Jan Anthonie Bruijn en Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp tijdens de herdenking bij de Tweede Kamer voor de gevallenen en slachtoffers van voormalig Nederlands-Indie tijdens de Tweede Wereldoorlog. 14 augustus 2021, Bart Maat, ANP