(Ga met uw muis over de foto voor bijschrift)

Daar ik eind 2002 mijn eerste stappen op het Binnenhof zette, heb ik de zaterdag overleden Wim Kok als minister-president nooit ontmoet. Op een enkel handje op een of andere inmiddels vergeten post-premierborrel en een kort telefoongesprek over iets anders na heb ik dus het hele feest van een PvdA-premier in het Torentje gemist. Toch bleef de geest Kok over het Binnenhof hangen vanwege de nasleep van de moord op Pim Fortuyn.

De commissie die onder leiding van Harry van den Haak - voormalig president van het Gerechtshof in Amsterdam - onderzoek deed naar de moord kwam namelijk eind dat jaar naar buiten met zijn conclusies. En die waren niet mals.

Zo bleek dat Fortuyn tot zijn dood 25 keer was aangetast ‘in zijn fysieke integriteit’. De overheid wist ondertussen van 14 dergelijke gevallen of had daarvan moeten weten. De incidenten waren niet ernstig, maar voldoende reden om de lijsttrekker van passende beveiliging te voorzien. Wat dus niet was gebeurd.

Wat was de rol van toen nog minister-president Wim Kok daar in? Het rapport is daar erg summier over en het lijkt er op dat de commissie de rol en verantwoordelijkheid van Kok bewust in het midden laat. Dat zit zo.  

VVD-lijsttrekker Hans Dijkstal heeft onder meer in de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (de Commissie Stiekem) meermaals gezegd zich zorgen te maken over de veiligheid van Fortuyn. Ook heeft hij Wim Kok gevraagd actie te ondernemen. Kok zou volgens Dijkstal hebben geantwoord dat minister van Binnenlandse Zaken Klaas de Vries (PvdA) contact had opgenomen met de politie in Rotterdam. 

Kok zelf echter, stelt in het rapport zich tegenover Dijkstal alleen in algemene termen te hebben uitgelaten over de beveiliging van Pim Fortuyn. Van den Haak heeft vervolgens niet de moeite genomen uit te zoeken wie nou de waarheid sprak: Dijkstal of Kok? Maar zo wel de pijnlijke vraag ontweken over hoe het nu precies zat met de verantwoordelijkheid van de minister-president.

Enfin, over de doden niets dan goeds, nietwaar?

Dinsdag 15 oktober 2002. Prins Claus wordt bijgezet in Delft. Het eerste kabinet Balkenende wankelt op dat moment, LPF-ministers Herman Heijnsbroek en Eduard Bomhoff gunnen elkaar het licht in de ogen niet. “In de Nieuwe Kerk waar de afscheidsdienst plaatsvindt, maken Kamerleden en ministers van de LPF openlijk ruzie met elkaar. Dat is ook voor mij en de andere genodigden hoorbaar en zichtbaar", schrijft toenmalig GroenLinks Kamerlid Femke Halsema in haar memoires. Natuurlijk, het voorlezen van de Troonrede in de Ridderzaal door de moedige vorst is minder sacraal dan de bijzetting van een lid van het Koninklijk Huis in de crypte maar toch: iets van decorum ligt in de rede. Daar dacht minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) afgelopen dinsdag anders over. 

Citaat uit de Volkskrant van deze week over de problemen binnen de coalitie over Nederlandse steun aan Syrische jihadisten:  “Dinsdag, op Prinsjesdag, waren meerdere aanwezigen in de Ridderzaal getuige van een uitval van minister Blok naar het CDA-Kamerlid Martijn van Helvert. ‘Zullen we een paar VVD’ers ook wat kritische vragen laten stellen aan CDA-ministers?’, beet de minister Van Helvert toe. VVD-Kamerlid Bente Becker moest tussenbeide komen om de ruzie te sussen. ‘Niet hier! Er luisteren mensen mee’, zei ze.” 

“Zullen we een paar VVD’ers ook wat kritische vragen laten stellen aan CDA-ministers?” Gênant. Die ene zin zegt alles over hoe Stef Blok naar de parlementaire democratie kijkt. VVD Kamerleden zijn voor hem schijnbaar willoze vechthonden die hij op bevel op een aangewezen slachtoffer los kan laten gaan. Terwijl Van Helvert en zijn kompaan in dit dossier Pieter Omtzigt – beiden lid van dezelfde coalitie als Blok – slechts hun Grondwettelijke taak uitvoeren: het controleren van de regering. 

VVD-Kamerleden kunnen dat ook maar Blok ziet die mogelijkheid dus als een politiek instrument om te dreigen en intimideren. Dat zegt ook wat over de VVD-Kamerfractie zelf: Blok onderneemt niet zo’n actie als hij zich niet van hun steun weet verzekerd.

Geert Wilders had het eerder over een nepparlement, Thierry Baudet stelde vrijdagavond tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Nationale Vergaderzaal: ‘heel veel wat hier gebeurt, is flauwekul’.

Het is in ieder geval Stef Blok die hun wantrouwen bevestigt.

Terecht dat Ten Broeke opstapt? Hij kan niet anders, beeldvorming is alles.

Meest verdrietig aan de affaire Han ten Broeke is dat de Nationale Vergaderzaal een uitstekend Kamerlid gaat missen. Zelden een parlementariër ontmoet die zo goed in zijn dossiers zat als de VVD’er. Twee jaar geleden stampte hij bijvoorbeeld  eigenhandig een liberale visie uit de grond over hoe het Nederlands buitenlandbeleid eruit zou moeten zien. Een humorvolle en aimabele parlementariër  bovendien. En zoals nu blijkt behept met een verlangend oog naar het vrouwelijk schoon.

De kwestie is op zijn minst dubieus te noemen. De medewerkster om wie het draait voelde zich in 2013 blijkbaar onheus bejegend door het Kamerlid, toch kwam het tot een vergelijk – ‘agree to disagree’ - en bleef ze nog enige tijd werkzaam voor de fractie. 

Extra verdrietig dat huidig fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zijn voorganger deze week nog een mes in de rug stak door te stellen dat hij het heel anders zou hebben aangepakt. Triest, afgaande op de feiten zoals bekend valt toenmalig fractievoorzitter Halbe Zijlstra niets aan te wrijven: hij adviseerde het vermeende slachtoffer zelfs aangifte te doen, een weg die zij dus uitdrukkelijk niet wilde inslaan.

Uniek is de zaak niet naar Haagse begrippen. Begin dit jaar werd bekend dat een voorlichter van de GroenLinks-fractie een stagiaire daadwerkelijk had aangerand en dat de partij dit in eerste instantie in de doofpot wilde stoppen.

Zo ver is de VVD echter niet gegaan. Het advies van Zijlstra aan de dame in kwestie om aangifte te doen staat haaks op wegmoffelen.

Terecht dat Ten Broeke opstapt? Hij kan niet anders, beeldvorming is alles. Aanblijven had onvermijdelijk geleid tot een onverkwikkelijk welles-nietes spelletje. Bovendien waren ongetwijfeld meer verhalen opgedoken, het lot van de ladies man in deze tijden van #MeToo. Wat knaagt: waarom moet Ten Broeke nu opstappen voor iets dat vijf jaar geleden schijnbaar geen onoverkomelijk probleem bleek?    

Jammerlijke toestand. Han ten Broeke is hoe dan ook de beste minister van Buitenlandse Zaken die we nooit hebben gehad.

Juist politici dienen zich op te stellen als hoeder van de democratie en pal te staan voor het vrije woord.

Wie vrij kan denken en vrij kan spreken, is een vrij mens. Als de mensen van een land vrij zijn, dan pas is een land vrij. Dat is de essentie van de vrijheid van meningsuiting en de kern van onze democratie.

Cartoonisten en kunstenaars doen aan zelfcensuur of voelen zich in hun vrijheid belemmerd. Alleen al het gevoel niet alles te durven zeggen of schrijven, is een feitelijke inperking van de vrijheid van meningsuiting. Deze ontwikkeling mag de politiek nooit accepteren, laat staan bevorderen. Juist politici dienen zich op te stellen als hoeder van de democratie en pal te staan voor het vrije woord.

Want wie bepaalt wanneer iets ‘onnodig kwetsend’ is? De staat? Dat kan niet de bedoeling zijn. Natuurlijk kan pesten tot vervelende situaties leiden.

Is er dan geen enkele beperking aan de vrijheid van meningsuiting? Jawel. Die vrijheid wordt achteraf begrensd door de wet, bijvoorbeeld als het gaat om oproepen tot geweld. Maar vooraf is er alleen de persoonlijke verantwoordelijkheid.

Aan politici de taak het klimaat te scheppen waarin cartoonisten en opiniemakers het vrije woord daadwerkelijk vrij mogen uiten.

Daarom vind ik het goede zaak dat Geert Wilders in de Tweede Kamer - het hart van de vaderlandse democratie - een internationale cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed organiseert. Dat dat in Pakistan tot scheve gezichten leidt: het zij zo. En daarom snap ik niet waarom minister-president Mark Rutte afgelopen vrijdag tijdens zijn wekelijkse persconferentie over de wedstrijd van Wilders zei: “Behalve de begrenzing in de wet is er ook je eigen beschaving, persoonlijke opvattingen. Niet alles wat gezegd mág worden, hoeft gezegd te worden. Feit is dat ik het niet zou doen, zo’n wedstrijd. Maar hij mag het doen.”

Ik snap de uitspraken van Rutte niet omdat de eerste vijf alinea’s van deze Bassiehof niet door mij zijn geschreven maar in mei 2008 door de toenmalig fractievoorzitter van de VVD. Ze werden destijds afgedrukt in de Volkskrant om te onderstrepen dat de liberalen een vrijdenkersruimte hadden geopend in het gebouw van de Tweede Kamer opdat kunstenaars, columnisten en cartoonisten die op de een of andere manier te maken krijgen met censuur daar hun werk konden tentoonstellen.

Zijn naam? Mark Rutte.